A. GİRİŞ

Türkiye’de kadına yönelik şiddet ve ailenin korunması hem hukuki hem de toplumsal boyutlarıyla çözüm bekleyen önemli meseleler arasında yer almaktadır. Bu bağlamda ülkemizde yapılan hukuki düzenlemeler, toplumsal farkındalığın artması ve uluslararası normlara uyum süreciyle birlikte zaman içinde kayda değer gelişmeler göstermiş; 1998 yılında yürürlüğe giren 4320 sayılı Kanun ile aile içi şiddete karşı koruma tedbirleri düzenlenmiş, 2005 yılında Türk Ceza Kanunu’nda yapılan değişikliklerle şiddet suçlarına yönelik cezalar ağırlaştırılmış, nihayetinde 2012 yılında yürürlüğe giren 6284 sayılı Kanun, önceki düzenlemelerin yerine geçerek koruma tedbirlerini genişletmiş ve devletin müdahale yükümlülüğünü açıkça ortaya koymuştur. 6284 sayılı kanunun amacı, şiddete maruz kalan veya maruz kalma riski taşıyan kişilerin korunması ve bu kişilere yönelik şiddetin önlenmesi amacıyla alınacak tedbirlere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

B. 6284 SAYILI KANUN KİMLERİ KAPSAR?

Kanunun 1. maddesi, koruma kapsamını açıkça belirtmektedir. Buna göre şiddete uğrayan veya uğrama tehlikesi bulunan;

• Kadınlar,
• Çocuklar,
• Aile bireyleri,
• Tek taraflı ısrarlı takip mağdurları.

6284 sayılı Kanun kapsamında korunmaktadır. 6284 sayılı Kanun kapsamında koruma sağlanabilmesi için, kişinin şiddete maruz kalmış veya kalma tehlikesi altında bulunması yeterlidir; ilgilinin cinsiyeti, medeni hali, vatandaşlığı gibi özellikler ise koruma talebi bakımından herhangi bir ayırıcı husus teşkil etmemektedir.

C. 6284 SAYILI KANUN KAPSAMINDA KORUMA HANGİ ŞARTLAR ALTINDA TALEP EDİLEBİLİR?

Kanunun 2. maddesinde “şiddet” kavramı oldukça kapsamlı şekilde tanımlanmıştır. Buna göre; fiziksel, cinsel, psikolojik, sözlü ya da ekonomik zarar doğuran veya böyle bir sonuca yol açabilecek davranışlar, tehdit, baskı ya da özgürlüğün keyfi şekilde engellenmesi gibi eylemler şiddet olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla yalnızca fiilî bir saldırı değil, şiddet tehdidi veya kişinin kendisini tehdit altında hissetmesi de koruma tedbiri alınması için yeterli görülmektedir.

6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’un en dikkat çekici özelliklerinden biri, koruma tedbiri talebinde bulunan kişiden herhangi bir delil veya belge ibrazının aranmamasıdır. Mevzuat uyarınca, şiddet mağdurunun yalnızca beyanı esas alınarak koruma süreci başlatılabilir.

D. ŞİDDET MAĞDURUNUN KORUNMA TALEBİNDE BULUNABİLMESİ İÇİN HANGİ MAHKEMEYE BAŞVURMASI GEREKMEKTEDİR?

6284 sayılı Kanun kapsamında düzenlenen tedbirler, koruyucu ve önleyici tedbirler olmak üzere ikiye ayrılmış; önleyici tedbirlerin hâkim tarafından, koruyucu tedbirlerin ise mülki amir ve bazı hallerde kolluk amiri (jandarma, polis, sahil güvenlik) tarafından verilebileceği düzenlenmiştir. Taraflar arasında bir boşanma davası açılmışsa, 6284 sayılı Kanun kapsamında alınabilecek tedbir kararları, bu davaya bakan aile mahkemesinden de istenebilmektedir.

E. 6284 SAYILI KANUN KAPSAMINDA ALINABİLECEK KORUYUCU VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER

6284 sayılı Kanun ile kapsamlı ve çok yönlü tedbir mekanizmaları öngörülmüş olup bu tedbirler koruyucu ve önleyici olmak üzere iki ana başlık altında toplanmıştır.

1. KORUYUCU TEDBİRLER

a. Uygun Barınma Yeri Sağlanması

Bu kanunun 3/a maddesi kapsamında korunan kişiler kendisine ve gerekiyorsa beraberindeki çocuklara bulunduğu yerde veya başka bir yerde uygun barınma yeri sağlanmasını talep edebilmektedir. Bu süreçte mağdura sağlanan sığınma yeri bilgileri gizlilik esasına göre korunur ve kişi açıkça talep etmediği sürece üçüncü kişilerle paylaşılmaz.

6284 sayılı Kanun kapsamında mağdura sığınma yeri tahsis edilmesine;

• Aile Mahkemesi Hâkimi,
• Mülkî Amir (Vali veya Kaymakam),
• Şiddet Önleme ve İzleme Merkezleri (ŞÖNİM),
• Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kolluk amiri,

tarafından karar verilebilir. Kolluk amiri tarafından alınan kararlar en geç kararın alındığı tarihi takip eden ilk iş günü içinde mülkî amirin onayına sunulmadır. Aksi halde sunulmayan veya Mülkî amir tarafından 48 saat içinde onaylanmayan tedbirler kendiliğinden kalkar.

Yetkili makam tarafından yönlendirilen şiddet mağduru, ek bir karar alınmasına gerek olmadan, doğrudan ve gecikmeksizin barınma yerine kabul edilir.

b. Geçici Maddi Yardım Sağlanması

Kanun kapsamında korunan şiddet mağduru, geçici maddi yardım başvurusunda bulunabilmektedir. 6284 sayılı Kanun’un 17. maddesine göre, şiddet mağduruna yapılacak geçici maddi yardıma ilişkin koşullar hâkim tarafından belirlenir. Hâkim, yardım miktarını belirlerken asgari ücretin belli bir oranını dikkate alır ve mağdurun barınma ihtiyacının karşılanıp karşılanmadığını da göz önünde bulundurur.

c. Geçici Koruma Kararı

Kanun kapsamında şiddet mağdurlarının hayati tehlikelerinin bulunması hâlinde, ilgilinin talebi üzerine veya resen geçici koruma tedbiri alınabilmektedir.

6284 sayılı kanun kapsamında Geçici koruma tedbirine;

• Aile Mahkemesi hâkimi,
• Mülkî Amir (vali veya kaymakam),
• Cumhuriyet Başsavcılıkları,
• Şiddet Önleme ve İzleme Merkezleri (ŞÖNİM),
• Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Kolluk amiri (karakol ve jandarma),

tarafından karar verilebilmektedir. Kolluk amiri tarafından alınan kararlar en geç kararın alındığı tarihi takip eden ilk işgünü içinde mülkî amirin onayına sunulmadır. Aksi halde sunulmayan veya Mülkî amiri tarafından 48 saat içinde onaylanmayan tedbirler kendiliğinden kalkar.

d. Aile Konutu Şerhi Konulması

Aile konutu, her ne kadar kanunda tanımlanmamış olsa da, ortak yaşamın sürdüğü ve ailenin sürekli barındığı yer olarak kabul edilir. Şiddet mağdurunun talebi ve gerekli koşulların varlığı hâlinde, aile mahkemesi hâkimi tarafından bu konuta tapuda aile konutu şerhi konulabilir.

e. Kimlik ve İlgili Diğer Belgi ve Belgelerin Değiştirilmesi

Kanun kapsamında Korunan kişinin hayati tehlike altında olması ve bu tehlikenin diğer önlemlerle giderilemeyeceğinin anlaşılması durumunda, mağdurun aydınlatılmış rızasıyla, aile mahkemesi hâkimi tarafından kimlik ve ilgili bilgi veya belgelerde değişiklik yapılmasına karar verilebilir.

2. ÖNLEYİCİ TEDBİRLER

Şiddet uygulayan kişi hakkında alınacak önleyici tedbir kararları kural olarak hâkim tarafından verilir; ancak acil durumlarda, gecikmenin tehlike doğurabileceği hâllerde bu kararlar kolluk birimleri tarafından da alınabilir.

6284 sayılı Kanun’un 8. maddesinde, koruyucu tedbir kararları için delil şartı aranmayacağı açıkça belirtilmişken, önleyici tedbirler için böyle bir hüküm bulunmamaktadır. Bu da hâkime daha geniş bir takdir yetkisi tanımaktadır.

Bu noktada uzaklaştırma kararı önem arz etmektedir.

Uzaklaştırma kararı; şiddet uygulayanın müşterek konuttan veya bulunduğu yerden derhâl uzaklaştırması ve müşterek konutun şiddet mağduruna tahsis edilmesidir. Uzaklaştırma kararı kapsamında şiddet uygulayanın şiddet mağdurlarının bulundukları konuta, okula veya iş yerine yaklaşmamasını da kapsamaktadır.

“Uzaklaştırma tedbirine karar verebilecek yetkili merciler şunlardır:

• Aile Mahkemesi hâkimi
• Mülkî Amir (vali veya kaymakam)
• Cumhuriyet Başsavcılıkları
• Şiddet Önleme ve İzleme Merkezleri (ŞÖNİM)
• Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kolluk amiri (karakol ve jandarma)

tarafından alınabilir. Kolluk amiri tarafından alınan kararlar en geç kararın alındığı tarihi takip eden ilk işgünü içinde hâkimin onayına sunulmalıdır. Hâkim tarafından 24 saat içinde onaylanmayan tedbirler kendiliğinden kalkar.

F. GEÇİCİ VELAYET VE TEDBİR NAFAKASI İSTEMİ

Şiddet mağdurunun çocuk sahibi olması ve henüz bir boşanma davası açılmamış olması durumunda, geçici velayet talebiyle aile mahkemesine başvurması mümkündür. Hâkimin bu süreçte verebileceği tedbirlerden biri de şiddet mağduruna tedbir nafakası bağlanmasıdır. Tedbir nafakasına hükmedildiğinde, kararın bir örneği ilgili icra dairesine gönderilir. Nafaka yükümlüsünün Sosyal Güvenlik Kurumu ile bağlantısının bulunması hâlinde, korunan kişinin ayrıca bir başvuruda bulunmasına gerek kalmaksızın, nafaka tutarı icra müdürlüğü tarafından doğrudan maaş, ücret veya aylıktan tahsil edilir.

Kanunda yer alan bazı önleyici tedbirler kararları aşağıdaki gibidir:

• Şiddet uygulayanın şiddet mağduruna yönelik olarak şiddet tehdidi, hakaret, aşağılama veya küçük düşürmeyi içeren söz ve davranışta bulunmaması (m.5/a)
• Çocuklarla ilgili daha önce verilmiş bir kişisel ilişki kurma kararı varsa, kişisel ilişkinin refakatçi eşliğinde yapılması, kişisel ilişkinin sınırlandırılması ya da tümüyle kaldırılması (m.5/ç)
• Korunan kişinin şahsi eşyalarına ve ev eşyalarına zarar verilmemesi (m.5/e)
• Korunan kişinin iletişim araçlarıyla ve sair surette rahatsız edilmemesi (m.5/f)
• Bulundurulması ve taşınmasına kanunen izin verilen silahların kolluğa teslim edilmesi (m.5/g)
• Silah taşıması zorunu olan bir kamu görevi ifa etse bile bu görevi nedeniyle zimmetinde bulunan silahı kurumuna teslim etmesi (m.5/ğ)
• Alkol veya uyuşturucu bağımlısı şiddet uygulayanın hastaneye yatmak dâhil muayene ve tedavisinin sağlanması (m.5/h)

G. 6284 SAYILI KANUN KAPSAMINDA VERİLEN KARARLARA İTİRAZ EDİLEBİLİR Mİ?

6284 sayılı kanun kapsamında verilen kararlara itiraz etmek mümkündür. Bu husus kanunun 9. maddesinde düzenlenmiştir. Bu hükme göre, taraflardan biri verilen tedbir kararlarına karşı tefhim veya tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde aile mahkemesine itiraz edebilmektedir. Aile mahkemesinin itiraz üzerine verdiği karar kesin nitelikte olup temyiz yolu kapalıdır.

H. 6284 SAYILI KANUN KAPSAMINDA VERİLEN TEDBİR KARARLARINA AYKIRI DAVRANILIRSA NE YAPILMALIDIR?

Hâkim tarafından verilen tedbir kararına şiddet uygulayan kişinin uymaması durumunda, ihlalin niteliğine ve ağırlığına göre 3 ila 10 gün arasında zorlama hapsine hükmedilebilir.

I. 6284 SAYILI KANUN KAPSAMINDA YAPILAN BAŞVURULAR VE ALINAN TEDBİR KARARLARI İÇİN HERHANGİ BİR HARÇ VEYA YARGILAMA GİDERİ ÖDENMESİ GEREKİR Mİ?

6284 Sayılı Kanun’un 20. maddesine göre; Kanun kapsamındaki başvurular ile verilen kararların icra ve infazı için yapılan işlemlerden yargılama gideri, harç, posta gideri ve benzeri hiçbir ad altında masraf alınamaz.