A) SERİ MUHAKEME USULÜ

Seri muhakeme usulü, 24.10.2019 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 17.10.2019 tarihli 7188 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun olan torba kanunda getirilen yeni hüküm ile, Ceza Muhakemesi Kanunu 250. maddesinde düzenlenerek, klasik muhakeme (soruşturma kovuşturma/yargılama) usulüne göre farklı ve kendine özgü bazı kurum ve kavramları beraberinde getirmiştir. Seri muhakeme usulü, kamu davası açılması için yeterli şüphenin oluşmasına rağmen kamu davası açmak yerine başvurulan özel bir yargılama usulüdür. Ceza hukukunda bu kurum ceza kararnamesi olarak da adlandırılmaktadır.

Kamu davası açılması için yeterli şüpheye ulaşıldığı takdirde klasik muhakeme ile seri muhakeme ayrımı gündeme gelmektedir. Seri muhakeme usulü, kanunda açıkça belirtilen suçlarla sınırlı olarak (CMK 250/a), yine kanunda belirtilen koşullarda uygulanabilecek istisnai bir muhakeme yöntemidir. Suçun, seri yargılama usulünün uygulanabileceği aşağıdaki suçlardan biri olması gerekmektedir:

1. Hakkı Olmayan Yere Tecavüz (TCK M.154, İkinci Ve Üçüncü Fıkra)
2. Genel Güvenliğin Kasten Tehlikeye Sokulması (TCK M.170)
3. Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma (TCK M.179, İkinci Ve Üçüncü Fıkra
4. Gürültüye Neden Olma (TCK M.183)
5. Parada Sahtecilik (TCK M.197, İkinci Ve Üçüncü Fıkra)
6. Mühür Bozma (TCK M.203)
7. Resmi Belgenin Düzenlenmesinde Yalan Beyan (TCK M.206)
8. Kumar Oynanması İçin Yer Ve İmkan Sağlama (TCK M.228, Birinci Fıkra)
9. Başkasına Ait Kimlik Veya Kimlik Bilgilerinin Kullanılması (TCK M.268)
10. 10/7/1953 Tarihli Ve 6136 Sayılı Ateşli Silahlar Ve Bıçaklar İle Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13’üncü Maddesinin Birinci, Üçüncü Ve Beşinci Fıkraları İle 15 İnci Maddesinin Birinci, İkinci Ve Üçüncü Fıkralarında Belirtilen Suçlar.
11. 31/8/1956 Tarihli Ve 6831 Sayılı Orman Kanunu’nun 93’üncü Maddesinin Birinci Fıkrasında Belirtilen Suç.
12. 13/12/1968 Tarihli Ve 1072 Sayılı Rulet, Tilt, Langırt Ve Benzeri Oyun Alet Ve Makinaları Hakkında Kanunun 2’nci Maddesinde Belirtilen Suç.
13. 24/4/1969 Tarihli Ve 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’nun Ek 2’nci Maddesinin Birinci Fıkrasının (1) Numaralı Bendinde Belirtilen Suç.

Seri muhakeme usulünün amacı, uyuşmazlıkların hızlı bir şekilde, etkin ve daha az maliyetle çözüme kavuşturulmasıdır. Şüphelinin eylemine karşı, doğrudan ve etkili karşılık verilmesi, muhakeme için esastır. Seri muhakeme usulü sonucu verilen kararlar itiraza tabidir.

Seri muhakeme usulünün uygulanması, öncelikle şüphelinin özgür iradesine dayanmaktadır. Şüpheli, avukatı huzurunda hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını kabul ederse, cumhuriyet savcısı tarafından hazırlanan talepname ile, mahkemeden talep doğrultusunda hüküm kurulmasını isteyecektir. Eğer şüpheli seri muhakeme usulünü kabul etmezse, şüpheli hakkında soruşturma, genel hükümlere göre devam edilecektir.

Şüpheli, açıkça hakkında seri muhakeme usulünün başlangıçta uygulanacağını kabul etmiş ve daha sonra vazgeçtiğini beyan ettiği anda savcı, soruşturmayı genel hükümlere göre sonuçlandırmak zorundadır ve bununla birlikte yine savcı tarafından düzenlenen bir talepnameyle mahkeme tarafından hüküm kurulmaktadır.

Teklifin içeriği bakımıdan, somut olarak hangi cezanın ve varsa güvenlik tedbirlerinin teklif edildiğinin şüpheliye bildirilmesi gerekir. Bu anlamda, şüpheli gelmeden önce teklife ilişkin yaptırımın da hazır olması gerekir. Yaptırımın belirlenmesi açısından, kanunda da belirtildiği üzere isnat edilen eylemin hangi suçu oluşturduğu, bu suça ilişkin kanunda öngörülen temel ceza miktarının alt ve üst sınırının, Türk Ceza Kanunu’nun 61. maddesi dikkate alınarak açıkça belirtilmiş olması gerekir. Yaptırım belirlendikten sonra, yaptırım üzerinden 1/2 oranında indirilerek şüpheliye teklif yapılmaktadır. Eğer şartları oluşmuşsa HAGB (CMK m. 231 vd.) veya seçenek yaptırıma çevirme tedbiri uygulanabilir ya da hapis cezasının ertelenmesi kararı uygulanabilir. Bununla birlikte güvenlik tedbirleri de varsa bu güvenlik tedbirlerinin de dikkate alınması gerekir. Teklif yapıldıktan sonra şüpheli düşünmek için süre isterse, 1 ayı aşmamak üzere makul bir düşünme süresi verilir ve süre sonunda usule uygun şekilde şüpheli tarafından herhangi bir cevap açıklanmazsa, şüpheli usûlden vazgeçmiş sayılır.

Mahkeme, talepnamede belirtilen yaptırım üzerinde herhangi bir değişiklik yapamaz. Eğer mahkeme, şartların oluşmadığını düşünüyorsa talebi reddedecektir. Aynı şekilde, talepnamede bir eksikliğin veya hatanın varlığı mahkeme tarafından tespit edilirse, mahkeme talepnameyi iade eder. Mahkemenin yeni delil toplama, delil ikamesi yapma, yargılama yapma yetkisi, seri muhakeme usulünde bulunmamaktadır. Mahkemenin sadece sınırlı bir inceleme yapma yetkisi vardır. Dosya incelenirken, suç seri muhakeme kapsamında ve şüphelinin özgür iradesiyle usulün uygulanması kabul edilmişse, mahkeme kendi huzurunda da savcının görüşü ile şüphelinin beyanlarını alarak, şartları da oluşmuşsa talep doğrultusunda hükmünü kurar. Talep doğrultusunda kurulan hüküm, sadece itiraz kanun yoluna tabidir. Bu anlamda, kurulan hükmün değeri istinaf veya temyiz kanun yoluna gidilmesini gerektirse bile, seri muhakeme sonucunda verilen mahkûmiyet hükmü sadece itiraz kanun yoluna tabidir.

Seri muhakeme usulü bir muhakeme şartıdır. Uygulanması gerektiği hâlde, uygulanmadan iddianame tanzim edilmişse, bu bir iddianamenin iadesi sebebidir. Dolayısıyla iddianamenin iadesi kararına itiraz edilmezse veya itiraz edildikten sonra sulh ceza tarafından itiraz reddedilirse savcı, bu durumda seri muhakeme usulünü uygulamak zorundadır. Seri muhakeme usulüne tâbi olduğu soruşturma dosyasından açıkça anlaşılan suçlarda bu usûl uygulanmaksızın düzenlenen iddianame, Cumhuriyet Başsavcılığı’na iade edilir.

Şüpheliyi bilgilendirme hususunda, herhangi bir sebep ile seri muhakeme usulü uygulanamamış ise, buradaki bilgi ve beyanlar, daha sonraki soruşturma ve kovuşturma aşamalarında delil olarak kullanılamayacaktır.

B) SERİ MUHAKEME USULÜ UYGULANMASINA İLİŞKİN ŞARTLAR

1. Yeterli Şüphenin Varlığı
2. Kovuşturma İmkânının Bulunması (Kovuşturma Engelinin Bulunmaması)
3. Savcı Tarafından Kamu Davası Açılmasının Ertelenmesi Durumu Değerlendirilerek Kararı Verilmemiş Olunması
4. Suçun Seri Muhakeme Usulü Kapsamında Olması (Ön Ödeme ve Uzlaştırma Kapsamındaki Suçlardan Olmaması)
5. Şüphelinin Çocuk, Akıl Hastası Veya Sağır, Dilsiz Olmaması
6. Suçun İştirak Halinde İşlenmesi Halinde Tüm Şeriklerin Seri Muhakeme Usulünün Uygulanmasını Kabul Etmesi Gerekmesi
7. Şüpheliye Ulaşılmış Olunması