SENET VE BELGENİN MEDENİ USUL HUKUKUNDA DELİL NİTELİĞİ

26 Ocak 2020
Senet, bir kimsenin vücuda getirdiği ve kendi aleyhinde delil teşkil eden bir yazılı belgedir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, bir üst kavram olarak, "Belge" yi, uyuşmazlık konusu vakıaları ispata elverişli yazılı veya basılı metin, senet, çizim, plan, kroki, fotoğraf, film, görüntü veya ses kaydı gibi veriler ile elektronik ortamdaki veriler ve bunlara benzer bilgi taşıyıcıları olarak tanımlamıştır.
Resmi bir mekan veya memurun katılımı olmaksızın düzenlenen senetlere adi senet denir. Adi senedin sahteliği (yazı veya imza inkarı), aynı mahkemede sahtelik iddiası (ön sorun) olarak ileri sürülebilir veya bu konuda ayrı bir sahtelik davası açılabilir. Bu konuda bir karar verilinceye kadar, senet herhangi bir işleme esas alınamaz ve delil olarak kullanılamaz.
Bir belgenin sahteliği iddia edilirse mahkeme sırasıyla; isticvap, istiktap, bilirkişiye başvurma yoluna gider. Senedin, belgenin sahte olmadığına dair olarak verilen kararın kesinleşmesinden sonra söz konusu senet hakkında ceza mahkemesinde de sahtelik iddiası dinlenmez.
Ayrı bir sahtelik davası, senedin sahteliğinin daha önce bir davada ileri sürülmemiş olması halinde açılabilir. Borçlu, ödeme emrine itiraz ederken imzaya itirazını ayrıca ve açıkça bildirmeyi ihmal etmiş veya ödeme emrine hiç itiraz etmemişse, hakkındaki icra takibini ancak sahtelik davası açmakla durdurabilir ve önleyebilir. Böyle bir sahtelik iddiası aynı zamanda İİK m72, menfi tespit davasıdır.
Resmi senetler, sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil teşkil eder. Resmi senetlerin sahteliği, ön sorun olarak ileri sürülemez; sahtelik konusunda ayrı bir sahtelik davası açılması gerekir.
Bir senet düzenlendikten sonra senette çıkıntı yapılarak veya silinerek bu eksiklik giderilebilir veya yanlışlar düzeltilebilir. Ancak bu çıkıntıların veya silintilerin (senet gibi) ayrıca imza edilmesi gerekir.
Kanundaki ispat sınırından fazla hukuki işlemlerin senetle ispatı zorunludur. Ancak; yakın hısımlar arasındaki hukuki işlemler, senede bağlanmaması gelenek olan hukuki işlemler, senet alınması mümkün olmayan haller, hukuki işlemlerdeki irade bozukluğu veya aşırı yararlanma halleri, senedin beklenmeyen bir hal veya zorlayıcı nedenle kaybolduğu, muvazaa iddiaları ve delil başlangıcı varsa tanık dinlenebilir.
Senede karşı senetle ispat zorunluluğu vardır. Ancak; senet alınması mümkün olmayan haller, irade bozukluğu veya aşırı yararlanma halleri, muvazaa iddiaları, senedin beklenmeyen bir olay veya zorlayıcı nedenle kaybolduğu veya delil başlangıcı varsa tanıkla ispat olunabilir.