Elektrik ikincil bir enerji kaynağıdır ve elektrik; “suyun potansiyel enerjisinin kullanıldığı nükleer santrallerde; atom parçacıklarını ayıran veya birleştiren, fizyon veya füzyon enerjisinin kullanıldığı nükleer santrallerde ya da rüzgar, güneş veya jeotermal gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanıldığı santrallerde üretilebilir”. Üretilen elektrik, iletim ve dağıtım hatları ile tüketiciye ulaşır. Elektrik, günümüzde kişilerin hayatını devam ettirebilmesi için vazgeçilmez bir unsurdur ki bu durum evsel tüketici olan konut tüketicileri ile sanayi tüketicilerinin her ikisi açısından geçerlidir. Elektrik, hem başka malların üretilmesi için kullanılan bir aramal, hem de başlı başına nihai maldır1.

Günümüzde 14/3/2013 tarih ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu2 elektrik alanını düzenleyen temel kanundur. 6446 sayılı kanunun 2. maddesine göre, kanunun kapsamı ise; elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı, toptan satışı, perakende satışı, perakende satış hizmeti, ithalat ve ihracatı ile bu faaliyetlerle ilişkili tüm gerçek ve tüzel kişilerin hak ve yükümlülüklerini, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) kurulması ile çalışma usul ve esaslarını ve elektrik üretim ve dağıtım varlıklarının özelleştirilmesinde izlenecek usul olarak belirlenmiştir.

Piyasada, 6446 sayılı kanunun hükümlerine göre lisans almak koşuluyla yürütülebilecek faaliyetler şunlardır:

• Üretim faaliyeti
• İletim faaliyeti
• Dağıtım faaliyeti
• Toptan satış faaliyeti
• Perakende satış faaliyeti
• Piyasa işletim faaliyeti
• İthalat faaliyeti
• İhracat faaliyeti.

Bir kamu hizmetinin idarece verilen bir izinle özel hukuk kişilerine gördürülmesi usulüne lisans denir. Kamu hizmetinde o hizmetin asıl sahibi ve sorumlusu idaredir. Özel hukuk kişilerinin kamu hizmetini yerine getirirken yetersiz kalırlarsa idare derhal harekete geçerek gerekli tedbirleri almak zorundadır. Ayrıca idare, kamu hizmetinin düzenlenmesinde ve gerekli görülen değişiklikleri yapma konusunda da görevli ve yetkilidir. Lisans sahibi bu duruma katlanmak zorundadır. Bu nedenle lisans alan özel hukuk kişisi bir kamu hizmetini yürütmede keyfi davranamaz ve o hizmeti kesintiye uğratamaz. Bu şekilde davrandığı takdirde lisansın geri alınması da dâhil olmak üzere birçok yaptırımla karşılaşabilmektedir.

Böylece ilk şartlardan birisi, lisans başvurusunda bulunabilecek özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kişilerin, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre anonim veya limited şirket olarak kurulmaları zorunluluğudur. Ayrıca anonim şirketler için borsada işlem görenler dışındaki hisselerinin tamamının nama yazılı olması şartı aranır.

Lisans başvurularının yapılmasından sonuçlandırılmasına kadar takip edilmesi gereken süreç, Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği (EPLY)’nin 20-23. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Buna göre, lisans başvurusu 20. maddede öngörülen şekilde yapıldıktan sonra 21. maddede belirtilen usulle inceleme ve değerlendirme süreci başlatılacak ve 22. madde uyarınca inceleme ve değerlendirme tamamlandıktan sonra, 23. maddeye uygun olarak lisans başvurusu sonuçlandırılacaktır.

Lisanslar kural olarak devredilememektedir ancak devredilememesinin istisnası vardır. Bunlar:

• Lisans sahibi tüzel kişi Türk Ticaret Kanunu uyarınca birleşme ve bölünme yoluyla hak ve yükümlülüklerini başka bir tüzel kişiye devredebilmektedir.
• Üretim lisansına sahip tüzel kişi Kurulun onayını almak koşuluyla, hak ve yükümlülüklerini aynı ortaklık yapısıyla kurulmuş başka bir tüzel kişiye devredebilir.
• Deviralan yeni tüzel kişi lisans alma şartlarını sağlamak zorundadır. Şartları sağladığı takdirde kendisine eski lisansın devamı mahiyetinde yeni lisans verilmektedir.
• Üretim lisansına sahip tüzel kişi üretim tesisini devir ya da kiralama yoluyla lisans kapsamındaki faaliyete devam etmek isteyen başka bir tüzel kişiye devredebilmektedir. Devir veya kiralama gibi kullanım hakkını değiştiren işlem için Kurul onayının alınması ve devir işlemi gerçekleşmeden yeni tüzel kişinin kurumdan lisans alması gerekmektedir.
• Lisans sahibi tüzel kişiye finansman sağlayacak finans kuruluşlarının Kurul onayını alarak ve yeni yatırımcının da lisans alma şartlarına sahip olması koşuluyla yeni lisans verilebilmektedir (EPLY, m.5/3).