1. GENEL OLARAK

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK), tüketicilerin mal ve hizmet aldığı kişilerle ilişkilerinde ortaya çıkabilecek uyuşmazlıklara karşı tüketici korumayı amaçlamaktadır. Bu koruma esas olarak tüketicinin sözleşme ilişkisi kurduğu satıcı-sağlayıcıya karşı sağlanmakla birlikte, bazı durumlarda tüketicinin sözleşmenin tarafı olmayan kişilere karşı da korunması gerekmektedir. Bu kapsamda satın alınan malın ayıplı olması halinde TKHK’nın 56. maddesi ve Garanti Belgesi Yönetmeliği çerçevesinde tüketicinin üretici-ithalatçıya karşı da haklarının korunması sağlanmaktadır.

2. ÜRETİCİNİN ZORUNLU GARANTİ SORUMLULUĞU

TKHK m. 56’ya göre, üretici (veya ithalatçı) garanti belgesine tabi mallarda zorunlu bir garanti yükümlülüğü altındadır. Bu yükümlülük çerçevesinde üretici ile tüketici arasında bir garanti sözleşmesi kurulmuş sayılır. Buna göre, garanti veren üretici ürünle ilgili ortaya çıkabilecek risklerin gerçekleşmesi halinde tüketicinin uğrayacağı zararı tazmin etmeyi taahhüt etmektedir.

3. GARANTİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLE İLGİLİ DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Zorunlu garanti sorumluluğunun ortaya çıkabilmesi için öncelikle tüketicinin bir satış sözleşmesine taraf olması ve bu sözleşmenin geçerli sayılması gerekir.

Tüketicinin zorunlu garanti kapsamından faydalanabilmesi için, ortaya çıkan ayıbın kullanıcı hatasından da kaynaklanmaması şarttır; zira ayıbın tüketiciden kaynaklandığı durumlarda üreticinin garanti sorumluluğu sona ermektedir.

Ancak bu noktada şunu özellikle belirtmek gerekir ki, malın kullanım kılavuzuna aykırı kullanılması her durumda garanti sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır. Bu durum için meydana gelen ayıp ile hatalı kullanım arasında doğrudan bir nedensellik bağı bulunmalıdır. Tüketicinin malı kullanım kılavuzuna aykırı kullanması durumunda ise garanti sorumluluğunun nasıl değerlendirileceği ise Garanti Belgesi Yönetmeliği’nin 11. maddesinde açıkça düzenlenmiştir.

Nitekim Garanti Belgesi Yönetmeliği’nin 11. maddesi şu şekildedir:

“(1) Tüketicinin malı tanıtma ve kullanma kılavuzunda yer alan hususlara aykırı olarak kullanmasından kaynaklanan arızalar hakkında 8 inci ve 9 uncu madde hükümleri uygulanmaz.

(2) Arızalarda kullanım hatasının bulunup bulunmadığının, yetkili servis istasyonları, yetkili servis istasyonunun mevcut olmaması halinde sırasıyla; malın satıcısı, ithalatçısı veya üreticisinden birisi tarafından mala ilişkin azami tamir süresi içerisinde düzenlenen raporla belirlenmesi ve bu raporun bir nüshasının tüketiciye verilmesi zorunludur.

(3) Tüketiciler, ikinci fıkrada belirtilen rapora ilişkin olarak bilirkişi tarafından tespit yapılması talebiyle uyuşmazlığın parasal değerini dikkate alarak tüketici hakem heyetine veya tüketici mahkemesine başvurabilir.”

4. ZORUNLU GARANTİ BELGESİ NASIL DÜZENLENECEKTİR?

TKHK m. 56’ya göre üretici, garanti belgesine tabi mallar bakımından zorunlu garanti belgesi düzenlemek zorundadır. Bu çerçevede, Garanti Belgesi Yönetmeliği’nin 2. maddesinde “Bu Yönetmelik, garanti belgesi ile satılmak zorunda olan ekli listede yer alan malları kapsar.” denilerek, hangi mallar için garanti belgesi düzenlenmesinin zorunlu olduğu açıkça belirtilmiştir.

05.11.2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “Garanti Belgesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” uyarınca, düzenlenecek garanti belgelerinin açık, sade, anlaşılır bir dille ve kolayca okunabilir biçimde hazırlanması zorunludur (Yönetmelik m.5/1).

05.11.2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “Garanti Belgesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” uyarınca, garanti belgesinin tekemmül ettirilerek tüketiciye verilmesi sorumluluğu ve bu sorumluluğun yerine getirildiğinin ispatı satıcıya aittir. Garanti belgesi, kâğıt üzerinde yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı aracılığıyla verilebilir. Tüketicinin talep etmesi hâlinde, kâğıt üzerinde yazılı olarak verilmesi zorunludur (Yönetmelik m.5/2).

Dikkat edilmelidir ki; garanti belgesi yalnızca üretici veya ithalatçının garanti sorumluluğunu somutlaştırmaktadır. Üreticinin bu sorumluluğu, belgenin varlığına bağlı değildir çünkü zorunlu garanti kanundan doğmaktadır ve Yönetmelik ekinde yer alan bir mala ilişkin sözleşme kurulduğunda belge düzenlense de düzenlenmese de garanti yükümlülüğü kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.

5. GARANTİ SÜRESİ

Garanti süresi, kural olarak malın tüketiciye teslim edildiği tarihten itibaren en az iki yıl olarak belirlenir. Ancak bazı malların özellikleri gereği, garanti süresi farklı bir ölçü birimiyle de ifade edilebilir (TKHK m. 56/2; Yönetmelik m. 6/1). Bu durumda, belirlenen süre ya da ölçü biriminden hangisi önce dolarsa, garanti süresi de buna bağlı olarak sona ermiş sayılır.

Malın arızalanması durumunda, tamirde geçen süre garanti süresine eklenir.( Yönetmelik m. 6/3)

6. GARANTİ BELGESİNDE BULUNMASI GEREKEN ZORUNLU BİLGİLER

Bu husus Garanti Belgesi Yönetmeliği’nin 7. maddesinde düzenlenmiş olup aşağıdaki gibidir:

“(1) Tüketicilere verilecek garanti belgesinde aşağıdaki bilgilerin yer alması zorunludur:

• a. Üretici veya ithalatçı firmanın unvanı, adresi, telefonu ve diğer iletişim bilgileri ile yetkilisinin imzası ve kaşesi,
• b. Satıcının unvanı, adresi, telefonu ve diğer iletişim bilgileri ile yetkilisinin imzası ve kaşesi,
• c. Fatura tarih ve sayısı,
• ç. Malın cinsi, markası, modeli ile varsa bandrol ve seri numarası,
• d. Malın tüketiciye teslim tarihi ve yeri,
• e. Garanti süresi,
• f. Azami tamir süresi,
• g. Bütün parçaları dahil olmak üzere malın tamamının garanti süresince garanti kapsamında olduğuna ilişkin bilgi,
• ğ. Kanunun 11 inci maddesinde tüketiciye sağlanan seçimlik haklara ilişkin bilgi,
• h. Kullanım hatalarına ilişkin bilgi,
• ı. Tüketicilerin şikayet ve itirazları konusundaki başvurularını tüketici mahkemelerine ve tüketici hakem heyetlerine yapabileceklerine ilişkin bilgi,
• i. Varsa tüketiciye sağlanan diğer haklar.

(2) (Ek:RG-5/11/2020-31295)(1) Mesafeli olarak kurulan sözleşmelerde birinci fıkranın (b), (c) ve (d) bentlerinde yer alan şartlar aranmaz. Bu durumda faturada yer alan bilgiler esas alınır.

(3) (Ek:RG-5/11/2020-31295)(1) Garanti belgesinin kalıcı veri saklayıcısıyla verilmesi durumunda birinci fıkranın (b) bendinde yer alan imza ve kaşe şartı aranmaz.”

7. TÜKETİCİNİN GARANTİ İLE İLGİLİ HAKLARI

Tüketicinin garanti kapsamında kullanabileceği haklar Garanti Belgesi Yönetmeliği’nin 8. ve 9. maddelerinde düzenlenmiş olup aşağıdaki gibidir:

Ücretsiz onarım isteme hakkı (Madde 8)

“(1) Tüketicinin, Kanunun 11 inci maddesinde yer alan seçimlik haklarından ücretsiz onarım hakkını seçmesi durumunda satıcı; işçilik masrafı, değiştirilen parça bedeli ya da başka herhangi bir ad altında hiçbir ücret talep etmeksizin malın onarımını yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür.

(2) Tüketici, ücretsiz onarım hakkını üretici veya ithalatçıya karşı da kullanabilir. Satıcı, üretici ve ithalatçı, tüketicinin bu hakkını kullanmasından müteselsilen sorumludur.”

Tüketicinin diğer hakları (Madde 9)

“(1) Tüketicinin, ücretsiz onarım hakkını kullanması halinde malın;

• a. Garanti süresi içinde tekrar arızalanması,
• b. Tamiri için gereken azami sürenin aşılması,
• c. Tamirinin mümkün olmadığının, yetkili servis istasyonu, satıcı, üretici veya ithalatçı tarafından bir raporla belirlenmesi,

durumlarında; tüketici malın bedel iadesini, ayıp oranında bedel indirimini veya imkan varsa malın ayıpsız misli ile değiştirilmesini satıcıdan talep edebilir. Satıcı, tüketicinin talebini reddedemez. Bu talebin yerine getirilmemesi durumunda satıcı, üretici ve ithalatçı müteselsilen sorumludur.

(2) Malın ayıpsız misli ile değiştirilmesinin satıcı için orantısız güçlükleri beraberinde getirecek olması halinde tüketici, sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim haklarından birini kullanabilir. Orantısızlığın tayininde malın ayıpsız değeri, ayıbın önemi ve diğer seçimlik haklara başvurmanın tüketici açısından sorun teşkil edip etmeyeceği gibi hususlar dikkate alınır.

(3) Tüketicinin sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim hakkını seçtiği durumlarda, satıcı, malın bedelinin tümünü veya bedelden yapılan indirim tutarını derhal tüketiciye iade etmek zorundadır.

(4) Tüketicinin, malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakkını seçmesi durumunda satıcı, üretici veya ithalatçının, malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi talebinin kendilerine bildirilmesinden itibaren azami otuz iş günü içerisinde, bu talebi yerine getirmesi zorunludur.

(5) Birinci fıkranın (c) bendinde belirtilen raporun, arızanın bildirim tarihinden itibaren o mala ilişkin azami tamir süresi içerisinde düzenlenmesi zorunludur.”

Yukarıda yer verilen düzenlemelerden anlaşılacağı üzere, tüketici garanti sürecinde öncelikle ücretsiz onarım hakkını ileri sürmeli, bu aşamadan sonra diğer seçimlik haklarını kullanabilmektedir. Onarım hakkı satıcıya, üreticiye veya ithalatçıya yöneltilebilirken, TKHK m. 56/3’e göre diğer seçimlik haklar öncelikle satıcıya karşı kullanılmalı, satıcının yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda üretici ve ithalatçı da satıcıyla birlikte müteselsilen sorumlu tutulmaktadır.