A. GİRİŞ

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, satıcı ve tüketici arasında fiziksel temas olmadan yapılan mal ve hizmet satışları yaygınlaşmıştır. Bu durum, tüketicinin yeterli bilgi sahibi olmadan işlem yapmasına bağlı olarak hukuki riskleri artırdığı için, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) ve Mesafeli Satış Yönetmeliği (MSY) ile koruyucu düzenlemeler getirilmiştir.

B. MESAFELİ SÖZLEŞMELERİN HUKUKİ ÇERÇEVESİ

Mesafeli sözleşme, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 48. maddesinde ‘’Mesafeli sözleşme, satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmelerdir.’’ şeklinde tanımlanmıştır.

Mesafeli sözleşme, belirli bir sözleşme türü olmayıp, 6502 sayılı Kanun’un 48. maddesinde de belirtildiği üzere, uzaktan iletişim araçlarıyla kurulan sözleşmenin kurulma biçimini ifade etmektedir.

Bir sözleşmenin hukuken mesafeli sözleşme olarak kabul edilebilmesi, belirli şartların birlikte gerçekleşmesine bağlıdır. Bu unsurlar ise şunlardır:

1. Uzaktan iletişim araçlarının kullanılması: Mesafeli sözleşmeler, satıcı veya hizmet sağlayıcı ile tüketici arasında, uzaktan iletişim araçları kullanılarak ve taraflar fiziksel olarak bir araya gelmeden kurulan sözleşmelerdir.
2. Tüketici ile satıcı veya sağlayıcının yüz yüze gelmeden işlem gerçekleştirmesi: Mesafeli sözleşmenin geçerliliği ile ilgili bir diğer husus ise süreç boyunca tarafların fiziken bir araya gelmemesidir. Sözleşme uzaktan başlasa bile, eğer taraflar sözleşmeyi satıcının veya sağlayıcının işyerinde tamamlıyorsa, bu durum mesafeli sözleşme kapsamında değerlendirilememektedir.
3. Mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlamasına yönelik bir sistemin bulunması:
4. Tarafların anlaşması: Mesafeli sözleşmenin kurulabilmesi, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklanması ile mümkündür.

Sözleşmenin ifası ve teslimata ilişkin hususlara bakacak olursak;

Satıcı veya sağlayıcı, siparişi aldığı tarihten itibaren taahhüt ettiği sürede ürünü teslim etmek zorundadır; bu süre, özel üretim mallar hariç, her durumda 30 günü geçemez. (MSY m.16/1)

Teslim yükümlülüğü yerine getirilmezse, tüketici sözleşmeyi feshedebilir. (MSY m.16/2)

Fesih halinde, satıcı veya sağlayıcı tüm ödemeleri ve teslim masraflarını, kanuni faiziyle birlikte, fesih bildiriminin ulaşmasından itibaren 14 gün içinde iade etmek zorundadır. (MSY m.16/3)

Siparişin ifasının imkânsız hale gelmesi durumunda, satıcı veya sağlayıcı ile varsa aracı hizmet sağlayıcı bunu en geç 3 gün içinde tüketiciye bildirmeli ve ödemeyi bildirimden itibaren 14 gün içinde geri ödemelidir. Stokta ürünün olmaması ifanın imkânsızlığı sayılmaz. (MSY m.16/4)

C. MESAFELİ SÖZLEŞMELERDE TÜKETİCİ NASIL KORUNUR?

1. Bilgilendirme Yükümlülüğü Kapsamında

• Satıcı- sağlayıcı tarafından yapılacak olan bilgilendirme yükümlülüğü TKHK ‘un 48/2 maddesinde düzenlenmiş olup ilgili maddede ‘’ Tüketici, mesafeli sözleşmeyi ya da buna karşılık gelen herhangi bir teklifi kabul etmeden önce ayrıntıları yönetmelikte belirlenen hususlarda ve siparişi onaylandığı takdirde ödeme yükümlülüğü altına gireceği konusunda açık ve anlaşılır şekilde satıcı veya sağlayıcı tarafından bilgilendirilir. Tüketicinin bilgilendirildiğine ilişkin ispat yükü satıcı veya sağlayıcıya aittir.’’ şeklinde düzenlenmiştir.
• Satıcı veya sağlayıcının yalnızca ön bilgilendirme yapması yeterli değildir; ayrıca tüketicinin bu bilgileri, kullanılan uzaktan iletişim aracıyla gerçekten edindiğinin teyit edilmesi de zorunludur. (MSY m.7) Nitekim bu teyit genel de “ön bilgilendirme formunu okudum” ifadesinin yer aldığı bir onay kutusunun işaretlenmesi yoluyla sağlanmaktadır. Bu teyit sağlanmadığı sürece, sözleşme kurulmamış sayılır.
• Ayrıca, satıcı veya sağlayıcı, tüketici siparişi onaylamadan hemen önce, bu işlemin bir ödeme yükümlülüğü anlamına geldiğini açık ve anlaşılır biçimde belirtmek zorundadır. (MSY m.8) Aksi takdirde, tüketici verdiği siparişle bağlı değildir.

2. Cayma Hakkı Kapsamında

Cayma hakkı, tüketicinin herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve tek taraflı iradesiyle sözleşmeyi sona erdirebilmesine imkân tanıyan bozucu nitelikte bir haktır. Bu hak, özellikle mesafeli sözleşmelerde tüketicinin korunması amacıyla düzenlenmiştir.

Nitekim TKHK’nın 48. maddesinde bu hak şu şekilde ifade edilmiştir:

“Tüketici, on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin bu süre içinde satıcı veya sağlayıcıya yöneltilmiş olması yeterlidir. Satıcı veya sağlayıcı, cayma hakkı konusunda tüketicinin bilgilendirildiğini ispat etmekle yükümlüdür. Tüketici, cayma hakkı konusunda gerektiği şekilde bilgilendirilmezse, cayma hakkını kullanmak için on dört günlük süreyle bağlı değildir. Her hâlükârda bu süre cayma süresinin bittiği tarihten itibaren bir yıl sonra sona erer. Tüketici, cayma hakkı süresi içinde malın mutat kullanımı sebebiyle meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan sorumlu değildir.”

Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nin 9’uncu maddesinde ise cayma hakkı şu şekilde ifade edilmiştir:

“(2) Cayma hakkı süresi, hizmet ifasına ilişkin sözleşmelerde sözleşmenin kurulduğu gün; mal teslimine ilişkin sözleşmelerde ise tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin malı teslim aldığı gün başlar. Ancak tüketici, sözleşmenin kurulmasından malın teslimine kadar olan süre içinde de cayma hakkını kullanabilir.

(3) Cayma hakkı süresinin belirlenmesinde;

a) Tek sipariş konusu olup ayrı ayrı teslim edilen mallarda, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin son malı teslim aldığı gün, b) Birden fazla parçadan oluşan mallarda, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin son parçayı teslim aldığı gün, c) Belirli bir süre boyunca malın düzenli tesliminin yapıldığı sözleşmelerde, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin ilk malı teslim aldığı gün esas alınır.”

Malın satıcı tarafından taşıyıcıya teslimi, tüketiciye yapılan teslim olarak kabul edilmez. Mal teslimi ile hizmet ifasının birlikte yapıldığı sözleşmelerde, mal teslimine ilişkin cayma hakkı hükümleri uygulanır.

Cayma hakkına ilişkin bilgilendirme yükümlülüğü, satıcı-sağlayıcıya aittir. Bu kişiler, tüketicinin cayma hakkı konusunda usulüne uygun şekilde bilgilendirildiğini ispat etmekle yükümlüdür. Tüketicinin cayma hakkı hakkında usulüne uygun şekilde bilgilendirilmemesi hâlinde, on dört günlük süre işlemeye başlamaz. Ancak bu durumda bile cayma hakkı, kural olarak sözleşmedeki cayma süresinin sona erdiği tarihten itibaren en geç bir yıl içinde kullanılmış olmalıdır. (MSY m.10/1)

Diğer taraftan, söz konusu bilgilendirme bir yıllık süre içerisinde yapılırsa, cayma hakkına ilişkin on dört günlük süre, bilgilendirmenin usulüne uygun şekilde gerçekleştirildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. (MSY m.10/2)

D. CAYMA HAKKININ KULLANIMI

Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin cayma hakkı süresi dolmadan, yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile satıcı, sağlayıcı veya aracı hizmet sağlayıcıya yöneltilmesi yeterlidir. (MSY m.11/1)

Cayma hakkının kullanımına ilişkin ispat yükümlülüğü tüketiciye aittir. Bu bağlamda, tüketicinin cayma hakkını kullanırken bu durumu ispatlama yükümlülüğünün kendisine ait olduğunu gözeterek noter kanalıyla bildirim yapması ya da cayma formunun taahhütlü şekilde satıcı veya sağlayıcıya ulaştırılması yerinde olacaktır.

Tüketici, cayma hakkını kullandığını bildirdikten sonra, satıcı malı bizzat teslim almayı teklif etmedikçe, ürünü on gün içinde satıcıya veya yetkili kişiye iade etmekle yükümlüdür. Ürün, kullanım talimatlarına uygun şekilde kullanıldığı sürece, cayma süresi içinde oluşabilecek değişikliklerden tüketici sorumlu tutulamaz. Satıcı veya sağlayıcı ise, cayma bildiriminin kendisine ulaşmasından itibaren on dört gün içinde, teslim masrafları dâhil tüm ödemeleri, tüketicinin kullandığı ödeme aracına iade etmek zorundadır.

Ticaret Bakanlığı tarafından 24.05.2025 tarihinde yayımlanan “Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile cayma hakkının kullanımına ilişkin bazı düzenlemelere gidilmiş olup, söz konusu değişiklikler 01.01.2026 tarihinde yürürlüğe girecektir. Başka bir yazımızda bu değişiklikler kapsamlı şekilde açıklanmıştır.

Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nin 15. maddesinde, tüketicinin cayma hakkını kullanamayacağı durumlara yer verilmiş olup, bu durumlar aşağıda sıralanmıştır:

“(1) Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, tüketici aşağıdaki sözleşmelerde cayma hakkını kullanamaz:

a) Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere ilişkin sözleşmeler. b) Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler. c) Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine ilişkin sözleşmeler. ç) Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine ilişkin sözleşmeler. d) Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallara ilişkin sözleşmeler. e) Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine ilişkin sözleşmeler. f) Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler. g) Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler. ğ) Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayri maddi mallara ilişkin sözleşmeler. h) Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler. ı) (Ek:RG-23/8/2022-31932)(2) 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre tescili zorunlu olan taşınırlar ile kayıt veya tescil zorunluluğu bulunan insansız hava araçlarına ilişkin sözleşmeler. i) (Ek:RG-23/8/2022-31932)(2) Tüketiciye teslimi yapılmış olan cep telefonu, akıllı saat, tablet ve bilgisayarlara ilişkin sözleşmeler. (24.05.2025 tarihli Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Resmî Gazete ile 01.01.2026 yılında yürürlüğe girmek üzere kaldırılmıştır.) j) (Ek:RG-23/8/2022-31932)(2) Canlı müzayede şeklinde açık artırma yoluyla akdedilen sözleşmeler. k) (Ek:RG-23/8/2022-31932)(2) Tanıtma ve kullanma kılavuzunda satıcı veya yetkili servis tarafından kurulum veya montajının yapılacağı belirtilen mallardan kurulum ya da montajı yapılanlara ilişkin sözleşmeler”