Davalar & Makaleler

KÜLTÜR VARLIKLARININ KORUNMASINA İLİŞKİN HUKUKİ DÜZENLEMELER

03 Ekim 2024

Kültür varlıkları; milli ve evrensel kültür bakımından korunması gerekli olan, korunma süreci çeşitli tedbirlerle sağlanan ve bütün insanlığın kültürel zenginliği olarak tanımlanabilecektir. Bütün insanlığın kültürel zenginliği olmasının getirdiği önem sebebiyle kültür varlıkları, birçok ülkede farklı düzeyde hukuki düzenlemelerle ve uluslararası düzenlemelerle korunmaktadır.

Ülkemizde kültür varlıklarının korunması anayasal düzeyde kabul görmüş ve bu çerçevede 1982 Anayasası’nın “Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması” başlıklı 63’üncü maddesinde şu düzenlemeye yer verilmiştir:

“Devlet, tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin korunmasını sağlar, bu amaçla destekleyici ve teşvik edici tedbirleri alır. Bu varlıklar ve değerlerden özel mülkiyet konusu olanlara getirilecek sınırlamalar ve bu nedenle hak sahiplerine yapılacak yardımlar ve tanınacak muafiyetler kanunla düzenlenir.”

Bu anayasal hüküm çerçevesinde ülkemizde konuyla ilgili pek çok yasal düzenleme yapılmıştır:

  • Yürürlüğe konulan 21.07.1983 tarihli ve 2863 sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu” ve bu kanundan hareketle oluşturulan “Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları” ve ayrıca konuya ilişkin uyuşmazlık halinde yargı yerlerinin görevlendirilmiş olması ülkemizde kültürel mirasın korunması konusunda ciddi bir altyapının olduğunu göstermektedir.
  • 3194 sayılı İmar Kanunu, bu konudaki bir diğer temel hukuki metindir. İmar hukuku, planlı yapılanmanın sağlanması amacına hizmet etmekte olup 3194 sayılı Kanun’da planlı yapılanmanın parametrelerini uygulayıcılara gösterilmekte ve buna uymayan kişilere uygulanacak cezai yaptırımlar hükme alınmaktadır. Bu çerçevede kültürel mirasın ve tabiat varlıkların korunmasına hizmet edilmektedir.
  • Kültür Varlıkları İhale Yönetmeliği’nin 4’üncü maddesinde de, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devrilerde sosyal hayatın konusu olmuş bilim ve kültür bakımından özgün (orijinal) değeri olan yer üstü, yeraltı veya su altı bütün taşınır ve taşınmaz varlıkların korunması bir insani zorunluluk ve tarihi bir ödev olarak ifade edilmiştir.

Kültürel mirasın korunması için uluslararası düzeyde de pek çok hukuki düzenleme kabul edilmiştir. Bunlardan başlıcaları şöyledir:

  • 1954 tarihli Birleşmiş Milletler Silahlı Çatışma Halinde Kültür Mallarının Korunmasına Dair Sözleşme

Bu sözleşme, İkinci Dünya Savaşı’nda yaşanan büyük tahribat, yıkım göz önünde bulundurularak kabul edilmiş ve olası bir savaş halinde devletlerin kültürel mirasa, tarihi yapılarak karşı daha hassas davranmaları, dolayısıyla yıkıcılıktan kaçınmaları yükümlülüğü getirilmiştir.

  • 1970 tarihli Birleşmiş Milletler Kültür Varlıklarının Kanunsuz İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması İçin Alınacak Tedbirlerle İlgili Sözleşme

Bu metin, kültür varlıklarının barış zamanında da korunması ve kollanması amacıyla kabul edilmiştir.

  • 1972 tarihli Dünya Kültürel Mirasın Korunmasına Dair Sözleşme

Kültür varlıklarının korunması alanındaki en temel hukuki metin bu sözleşmedir. Bu sözleşmeye dayanılarak kurulan “Dünya Miras Komitesi”, “Dünya Kültürel Miras Listesi”ni oluşturmaktadır. Bu kapsamda Türkiye’den de örneğin; Göreme Milli Parkı ve Kapadokya, Nemrut Dağı (Adıyaman), Truva Antik Kenti (Çanakkale), Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi, Göbekli Tepe (Şanlıurfa) gibi bazı alanlar “Dünya Kültürel Miras Listesi” ne alınmıştır.

  • 1985 tarihli Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi

Sözleşmeye göre; anıtlar, bina grupları, ören yerleri (sit alanları) mimari miras kapsamında değerlendirilmektedir.

  • 1992 tarihli Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi

Bu Sözleşmenin, ilgili hükümleri uyarınca takip edilecek amaçları, biyolojik çeşitliliğin korunması; bu çeşitliliğinin unsurlarının sürdürülebilir kullanımı; genetik kaynaklar ve teknoloji üzerinde sahip olunan bütün hakları dikkate almak kaydıyla, bu kaynaklara gereğince erişimin ve ilgili teknolojilerin gereğince transferinin sağlanması ve uygun finansmanın tedariki de dahil olmak üzere, genetik kaynakların kullanımından doğan yararların adil ve hakkaniyete uygun paylaşımıdır.

Yararlanılan Kaynaklar:: Evindar Yeşilbaş (Editör), Cüneyd Altıparmak (Editör): Uygulamaya Yönelik, Disiplinlerarası Bir Yaklaşımla Kültürel Miras (Kültür Varlıkları) Hukuku, 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Haziran 2024.
Bu sitede paylaşılan çalışmalar yalnızca bilgilendirme amaçlı olup, Türkiye Barolar Birliği'nin ilgili düzenlemeleri uyarınca reklam, teklif, hukuki öneri veya danışmanlık teşkil etmez.

Popüler

Öne Çıkan

Yeni

Toplu İş Sözleşmesinin Yapılması Sürecinde Toplu Görüşmelere Kadar Yaşanan Yasal Prosedür
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
01 Mayıs 2019
YLSY Öğrenim Programı Kapsamında Yurtdışında Lisansüstü Öğrenim Gören Öğrencilerin Karşılaştığı Hukuki Sorunlar
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
03 Mayıs 2019
İş Makinelerinin Mülkiyetinin Tespiti ve Tescili
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
06 Mayıs 2019
Doktorların Kamu Hastanelerinde ve/veya Özel Hastanelerde Çalışma Halleri
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
09 Mayıs 2019
Kamulaştırma Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
11 Mayıs 2019
Trafik Kazaları Sonrasında Karşılaşılan Hukuki Süreç ve Problemler
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
14 Mayıs 2019
Aldatan Eşin Sevgilisinin, Aldatılan Eşe Manevi Tazminat Ödemesi Hakkında
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
16 Mayıs 2019
Karşılıksız Çek Şikayetinde Başvuru Hakkı ve Şirket Yetkilisinin Belirtilmesi
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
19 Mayıs 2019
Konkordato Halinde İşçi Alacaklarının Durumu
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
21 Mayıs 2019
Konkordato Nedir?
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
24 Mayıs 2019
Tahkim Nedir?
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
26 Mayıs 2019
Kişiler Hukukuna İlişkin Davalar
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
29 Mayıs 2019
Kredi Kullanımında Hayat Sigortasının Yapılması Durumu, Vefat Eden Kişinin Kredi Borcuna İlişkin Mirasçıların Karşılaştığı Problemler
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
01 Haziran 2019
Lex Mercatoria And Arbitration
Av. Fatmira MULAJ
03 Haziran 2019
Maçlarda Görev Alan Polis Memurlarının Harcırah Alacağı
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
06 Haziran 2019
Medeni Hukukun Tanımı ve Kapsamı
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
08 Haziran 2019
Milletlerarası Tahkimde Ayrılabilirlik İlkesi
Av. Fatmira MULAJ
11 Haziran 2019
Miras Hukukunda Ortaklığın Giderilmesi Davası (Paylaşma Davası)
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
14 Haziran 2019
Miras Hukukuna İlişkin Dava ve Talepler
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
16 Haziran 2019
Mirastan Mal Kaçırma (Muris Muvazaası) Davası
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
19 Haziran 2019