Davalar & Makaleler

KENTLİ HAKLARI

23 Eylül 2024

Yurttaşların yönetime katılımı demokratik rejimin ana ayırıcı unsurlarındandır. İleri demokrasilerde ve anayasalarında yurttaşların yönetime katılımına çok önem atfedilmiş ve temel bir hak olarak korumaya alınmıştır. Yurttaşın yönetime katılım hakkı yurttaş olmanın bir gereğidir. Kimse yurttaşı yönetime katılım konusunda dışlayamayacak olup, bu yönde kanunlar çıkartılamayacaktır. Günümüzde yurttaşların seçimler dışında yönetime katılımı, siyasi partilerde yer alma, toplantı ve gösteri yürüyüşleri, düşüncesine açıklama özgürlüğünün aktif kullanımı, bilim ve sanat özgürlüğü, sivil toplum kuruluşlarında görev alma gibi değişik şekillerde tezahür etmekte olup, bu hak ve özgürlükler anayasal metinlerle de güvenceye kavuşturulmuştur. Bilhassa sivil toplum kuruluşların kuruluşuna önderlik etmek, kurulu bulunan sivil toplum kuruluşlarının faaliyetlerine katkı sunmak artık çağdaş yöntemlerle yönetilen ülkelerin vazgeçilmezi durumuna gelmiştir.

Gelişmiş demokrasiler, kişileri hak ve sorumluluklarla donatarak hem yönetim kalitelerini geliştirmekte hem de yurttaşların yaşadığı ülkede ve şehirde mutlu olmasının yollarını açarak kendilerinin daha uzun ömürlü olmalarının önünü açmaktadır. Bu çerçevede kentli hakları 17-19 Mart 1992 tarihlerinde Avrupa Konseyi’nin 27. oturumunda kabul edilen “Avrupa Kentsel Şartı” ile düzenleme bulmuştur. Buna göre kentli hakları;

  • a. Ulaşım ve dolaşım,
  • b. Çevre ve doğa,
  • c. Kentlerin fiziki yapıları,
  • d. Tarih Kentsel Yapı Mirası,
  • e. Konut,
  • f. Kentsel güvenliğin sağlanması,
  • g. Kentlerdeki özürlüler ve ekonomik bakımdan engelliler,
  • h. Spor ve boş zamanları değerlendirme,
  • ı. Kültür ve kültürler arası kaynaşma,
  • i. Kentlerde sağlık,
  • j. Halk katılımı,
  • k. Kent yönetimi ve kent planlaması,
  • l. Kentlerde ekonomik kalkınmanın sağlanması,

olarak belirlenmiştir.

Ülkemizde de kentli haklarının kullanımının sağlanabilmesi için gerek anayasal gerekse yasal düzeyde düzenlemeler mevcuttur. Örneğin, Anayasa’nın “Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması” başlıklı 56’ncı maddesinde “Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir” denilmektedir. Bunun gibi Anayasanın 5’nci, 23’üncü, 57’nci maddelerinde bu çerçevede düzenlemelere yer verilmiştir. Ayrıca kentli haklarının rahat kullanılması amacıyla Anayasa’nın 125’inci maddesiyle idarenin tüm eylem ve işlemleri yargı denetimine açılmıştır. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) m.12, bu konuda duyarlı olan yurttaşlara; idari işlemleri yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden iptal ettirilebilme imkanı tanımaktadır. Öte yandan 3194 sayılı İmar Kanunu ile belediye meclislerince kabul edilen imar planlarının 30 gün süreyle askıda kalmasını zorunlu hale getirilmiş ve böylece planlara yurttaşın itiraz etme olanağı doğmuştur. Aynı şekilde 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 13’üncü ve 24’üncü maddeleriyle gerek bireylere gerekse sivil toplum kuruluşlarına belediye hizmetlerine katılım hakkı sağlanmıştır. Örneğin 13’üncü maddede şu hüküm yer almaktadır: “Herkes, ikamet ettiği beldenin hemşehrisidir. Hemşehrilerin, belediye karar ve hizmetlerine katılma, belediye faaliyetleri hakkında bilgilenme ve belediye idaresinin yardımlarından yararlanma hakkı vardır.”

Dünyadaki gelişmelere paralel olarak 2005 sonrası gündeme gelen ve yasal mevzuata kavuşturulan kent konseyleri kentli haklarının önemli bir güvencesi olabilecek yapılanmalardır. Kent konseyleri de yine Belediye Kanunu ile kabul edilmiş bir yapılanmadır ve kentli haklarının kullanımında önemli bir işlev görme potansiyeline sahiptir. Kent Konseyleri, 2005’de çıkarılan 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 76’ncı maddesiyle hukuksal bir zemine kavuşmuştur. Söz konusu düzenlemede kent konseylerinin görevleri; kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılık ve yerinden yönetim ilkelerinin hayata geçirilmesidir. Kent konseylerinin bu kadar kapsayıcı olması, kentli haklarının en büyük güvencelerinden biridir.

Yararlanılan kaynaklar: Mithat Arman Karasu/Lamih Çelik/Cüneyd Altıparmak: 101 Soruda Kent Konseyi, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara, 2020.
Bu sitede paylaşılan çalışmalar yalnızca bilgilendirme amaçlı olup, Türkiye Barolar Birliği'nin ilgili düzenlemeleri uyarınca reklam, teklif, hukuki öneri veya danışmanlık teşkil etmez.

Popüler

Öne Çıkan

Yeni

Toplu İş Sözleşmesinin Yapılması Sürecinde Toplu Görüşmelere Kadar Yaşanan Yasal Prosedür
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
01 Mayıs 2019
YLSY Öğrenim Programı Kapsamında Yurtdışında Lisansüstü Öğrenim Gören Öğrencilerin Karşılaştığı Hukuki Sorunlar
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
03 Mayıs 2019
İş Makinelerinin Mülkiyetinin Tespiti ve Tescili
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
06 Mayıs 2019
Doktorların Kamu Hastanelerinde ve/veya Özel Hastanelerde Çalışma Halleri
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
09 Mayıs 2019
Kamulaştırma Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
11 Mayıs 2019
Trafik Kazaları Sonrasında Karşılaşılan Hukuki Süreç ve Problemler
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
14 Mayıs 2019
Aldatan Eşin Sevgilisinin, Aldatılan Eşe Manevi Tazminat Ödemesi Hakkında
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
16 Mayıs 2019
Karşılıksız Çek Şikayetinde Başvuru Hakkı ve Şirket Yetkilisinin Belirtilmesi
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
19 Mayıs 2019
Konkordato Halinde İşçi Alacaklarının Durumu
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
21 Mayıs 2019
Konkordato Nedir?
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
24 Mayıs 2019
Tahkim Nedir?
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
26 Mayıs 2019
Kişiler Hukukuna İlişkin Davalar
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
29 Mayıs 2019
Kredi Kullanımında Hayat Sigortasının Yapılması Durumu, Vefat Eden Kişinin Kredi Borcuna İlişkin Mirasçıların Karşılaştığı Problemler
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
01 Haziran 2019
Lex Mercatoria And Arbitration
Av. Fatmira MULAJ
03 Haziran 2019
Maçlarda Görev Alan Polis Memurlarının Harcırah Alacağı
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
06 Haziran 2019
Medeni Hukukun Tanımı ve Kapsamı
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
08 Haziran 2019
Milletlerarası Tahkimde Ayrılabilirlik İlkesi
Av. Fatmira MULAJ
11 Haziran 2019
Miras Hukukunda Ortaklığın Giderilmesi Davası (Paylaşma Davası)
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
14 Haziran 2019
Miras Hukukuna İlişkin Dava ve Talepler
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
16 Haziran 2019
Mirastan Mal Kaçırma (Muris Muvazaası) Davası
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
19 Haziran 2019