A. Genel Olarak

Yerel yönetimler, yurttaşların hayatının her aşamasında pek çok görev ve sorumluluk yüklenen kuruluşlardır. Günlük ortak nitelikli ihtiyaçların karşılanmasına yönelik hizmetlerin yanı sıra, yerel bayındırlık hizmetleri de bu yönetimlerin görevleri arasındadır. Ayrıca yerel yönetimler kendi sorumluluk bölgelerinde hizmet ve kaynak üreterek, yatırımlar yaparak ulusal kalkınmaya da katkı yapmaktadırlar. Yerel yönetimler hizmete yönelik bu görevlerinin yanında, ülkelerin demokratik rejimlerinin gelişmesi konusunda da önemli fonksiyona sahip kuruluşlardır. Ülkemizde yerel yönetim kuruluşları il özel idareleri, belediyeler ve köy yönetimleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Hiç şüphesiz bunlar arasında belediyeler en önemli yerel yönetim kuruluşudur. Zira belediyeler 81 ilin hepsinde ve bu illere bağlı 922 ilçenin tamamında mevcutken (büyükşehir statüsünde olmayan illerin beldelerinde bile mevcutken), il özel idareleri sadece 30 büyükşehrin dışında kalan 51 ilde mevcuttur. Köy yönetimleri ise yirmi bine yaklaşan sayılarına karşın bütçe imkanlarının oldukça kısıtlı olması nedeniyle yeterli etkinliğe sahip olamayan yerel yönetim kuruluşlarıdır. Bu çerçevede konumuzun esasını teşkil eden kent konseyleri, belediyelerle irtibatlı olarak faaliyete geçirilmişlerdir.

1992 yılında BM Rio Yeryüzü Zirvesi’nde 21. yüzyıl gündemini belirleyen “Gündem 21” başlıklı bir eylem planı kabul edilmiş olup, söz konusu eylem planının 28’inci bölümünde “Yerel Gündem 21” başlığı altında; yerel yönetimlerin öncülüğünde, sivil toplumun ve diğer ortakların birlikte kendi sorunlarını ve önceliklerini belirleyerek kentleri için çalışmaları öngörülmüştür. Kent konseyleri de bu kapsamda yapılan çalışmalar sonucu gündeme gelmiştir. Kent konseyleri; halkın kent yönetimine katılma ve yönetimi etkileme çabasını aktif hale dönüştüren bir mekanizma olarak, “Yerel Gündem 21” sürecinin öngördüğü yönetişim anlayışı doğrultusunda, yönetimlerin vatandaşlarını dikkate almadan tek yönlü politika ve hizmet üretmeleri yerine, yönetilenlerle birlikte karar alma, birlikte düzenleme, birlikte uygulama, birlikte yönetim, birlikte üretim, birlikte denetim ve yönetenlerle yönetilenlerin birlikteliğini ifade etmektedir.

B. Kent Konseylerinin Hukuki Çerçevesi

Ülkemizde kent konseyleri, 2005’de çıkarılan 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 76’ncı maddesiyle hukuksal bir zemine kavuşmuştur. Söz konusu düzenlemede kent konseylerinin görevleri; kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılık ve yerinden yönetim ilkelerinin hayata geçirilmesi olarak ifade edilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun yanı sıra kent konseylerinin önemli dayanak noktalarından biri de İçişleri Bakanlığı’nca 08.10.2006 gün ve 26313 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanarak yürürlüğe giren Kent Konseyi Yönetmeliği’dir. Yönetmelikte 23.05.2019 tarihinde yapılan değişiklikle kent konseyleri Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile irtibatlandırılmıştır.

Kent konseyi, yukarıdaki görev tanımından da anlaşılacağı gibi, kentteki önemli aktörleri bir araya getiren bir platformdur. Kamu kuruluşlarının, sivil toplumun, meslek kuruluşlarının, siyasi partilerin ve muhtarların temsilcileri kent konseyinde bir araya gelmektedir. Bu yönüyle kent konseyleri, her türden farklılığa açık olarak bir kentin büyük buluşma arenasıdır.

C. Kent Konseylerinin Oluşumu

Kent Konseyi Yönetmeliği’ne göre, kent konseyleri belediye teşkilatı bulunan yerlerde, yerel seçim sonuçlarını izleyen üç ay içinde kurulmaktadır. Yönetmeliğin 8’inci maddesinde konseyde yer alacak temsilciler şu şekilde belirtilmiştir:

• Mahallin en büyük mülki idare amiri veya temsilcisi,
• Belediye başkanı veya temsilcisi,
• Sayısı 10’u geçmemek üzere illerde valiler, ilçelerde kaymakamlar tarafından belirlenen kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcileri,
• Meclis üye tamsayısının % 30’unu geçmemek üzere belediye meclisinin kendi üyeleri arasından seçeceği temsilcileri,
• Meclis üye tamsayısının % 30’unu geçmemek üzere il genel meclisinin kendi üyeleri arasından seçeceği temsilcileri,
• Mahalle sayısı 20’ye kadar olan belediyelerde bütün mahalle muhtarları, diğer belediyelerde ise belediye başkanının çağrısı üzerine toplanan mahalle muhtarlarının toplam muhtar sayısının yüzde 30’unu geçmemek ve 20’den de az olmamak üzere kendi aralarından seçecekleri temsilcileri,
• Beldede teşkilatını kurmuş olan siyasi partilerin temsilcileri,
• Üniversitelerden ikiden fazla olmamak üzere en az bir temsilci, üniversite sayısının birden fazla olması durumunda her üniversiteden birer temsilci,
• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, noterlerin, baroların, kooperatiflerin, birliklerin temsilcileri ile ilgili dernekler ve vakıfların temsilcileri,
• Kent konseyince kurulan meclis ve çalışma gruplarının birer temsilcisi.

Kent konseyi başkanı, kent konseyi üyeleri arasından oylama ile seçilir. İlk oylamada üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu aranır. İkinci oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğunu sağlayan üye başkan seçilir. Bu sağlanamamışsa en çok oy alan iki aday arasında üçüncü tur oylama gidilir. Bu oylamada fazla oy alan aday kent konseyi başkanı seçilmiş olur. Kent konseyi başkanlarının görev süresi ilk dönem için iki yıl, ikinci dönem için üç yıldır. Kent konseyi başkan ve üyeliği gönüllülük esasına göre yapılan bir iş olup, bu görevi üstlenenlere herhangi bir ödeme yapılmamaktadır.