A. Sigorta Sözleşmesinin Şekli ve Kurulması

Sözleşme özgürlüğü gereği kişiler, kural olarak yapacakları sözleşmelerde diledikleri şekli seçebilirler. Bu husus Türk Borçlar Kanunu m.12/1’de “Sözleşmelerin geçerliliği, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir şekle bağlı değildir” şeklinde belirtilmiştir. Sigorta sözleşmesi bakımından da Türk Ticaret Kanunu’na baktığımızda herhangi bir şekil şartı öngörülmediği görülmektedir. Sigorta Kanunu’nda da aynı şekilde sigorta sözleşmesi yönünden herhangi bir şekil şartına yer verilmemiştir.

Sigorta sözleşmesi için riziko, sigorta bedeli, sigorta himayesinin şartları ve sınırlarında anlaşılmış olması sözleşmenin kurulması için yeterlidir. Uygulamada sigorta sözleşmesinin kurulması genellikle, sigorta ettiren tarafından doldurulan teklifnameyi değerlendiren sigortacı poliçe düzenleyip göndermek ya da prim tahsil etmek suretiyle kabul etmesi suretiyle olmaktadır. Sigorta Kanunu m. 11/2 uyarınca “Hayat sigortalarına ilişkin sözleşmelerin yapılmasına dair teklifnamenin sigorta şirketine ulaştığı tarihten itibaren otuz gün içinde sigorta şirketi tarafından reddedilmemesi halinde sigorta sözleşmesi yapılmış olur.” denilmektedir. Bu duruma benzer bir düzenleme tüm sigorta türleri için Türk Ticaret Kanunu m.1405/1 ile getirilmiştir. Bu hükme göre “Sigortacı ile sigorta sözleşmesi yapmak isteyen kişinin, sözleşmenin yapılması için verdiği teklifname, teklifname tarihinden itibaren otuz gün içinde reddedilmemişse sigorta sözleşmesi kurulmuş sayılır” denilmektedir.

B. Sigorta Sözleşmesinin Başlangıcı

Sigorta sözleşmesinin kurulması ve sigorta sözleşmesinin başlamasının birbirinden ayırt edilmesi gerekmektedir. Sigorta sözleşmesinin başlangıcı denildiğinde şekli, teknik ve maddi başlangıç kavramları gündeme gelmektedir. Şekli başlangıç, sözleşmenin kurulduğu anı ifade eder. Yukarıda da söz ettiğimiz gibi sigorta sözleşmesi, sigortacının kabul beyanının sigorta ettirene ulaştığı anda kurulmuş olur. Buna aynı zamanda şekli başlangıç diyoruz.

Teknik başlangıç, sigorta sözleşmesinde sigorta priminin ödenmesi gereken ana karşılık gelir.

Maddi başlangıç ise, sigorta himayesinin başladığı ana karşılık gelmektedir. Bu an sözleşmede aksine hüküm yoksa, primin tamamının veya ilk taksitinin ödendiği an olarak tespit edilmiştir.

Kara ve denizde eşya taşıma işlerine ilişkin sigorta sözleşmelerinde ise sigortanın yapılmasıyla birlikte sigortacının sorumluluğu başlamaktadır (TTK m.1421/1). Anılan sigorta türlerinde primin ödenmesi için poliçenin düzenlenmesi beklenmeyecek, prim sözleşmenin yapıldığı anda ödenecektir. Bu durumda kara ve denizde eşya taşımaya ilişkin sigorta sözleşmesinin şekli, teknik ve maddi başlangıç anları, sigorta sözleşmesinin kurulduğu andır.

C. Geçmişe Etkili Sigorta

Sigorta himayesinin primin veya ilk taksitinin ödendiği anda başlayacağına ilişkin ana kuralın TTK’da düzenlenen bir istisnası da geçmişe etkili sigortadır. Konu TTK m.1458/1’de “Sigorta, sigorta koruması sözleşmenin yapılmasından önceki bir tarihten itibaren sağlayacak şekilde yapılabilir.”

Buna göre geçmişe etkili sigortada maddi başlangıç, teknik ve şekli başlangıçtan daha önceki bir ana karşılık gelmektedir. Ancak hükme göre geçmişe etkili sigortanın geçerli olabilmesi için rizikonun sübjektif açıdan belirsizliğini koruması gerekmektedir. Zira hükme göre, rizikonun gerçekleştiği veya gerçekleşme ihtimalinin ortadan kalkmış olduğu, sözleşmenin yapılması sırasında, sigortacı ile sigorta ettiren ve sigortadan haberi olmak şartıyla sigortalı tarafından biliniyorsa sözleşme geçersiz olacaktır. Buna karşın, rizikonun gerçekleştiği veya gerçekleşme ihtimalinin ortadan kalktığının sigorta ettiren veya sigortalı tarafından bilinip, sigortacı tarafından bilinmediği durumlarda, sigortacı sözleşme ile bağlı olmamakla birlikte, ödenmesi gereken primin tamamına hak kazanacaktır.

D. Geçici Sigorta Himayesi

TTK’da yer almamakla birlikte, uygulamada sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Geçici sigorta himayesi ile yapılmak istenen, asıl sigorta sözleşmesinin kurulmasına kadar geçen sürede sigorta ettirene geçici olarak sigorta himayesi sağlamaktır. Geçici sigorta himayesi, bağımsız bir sigorta sözleşmesi olduğundan, bu sözleşmede himaye de geçici himaye sözleşmesinin kurulduğu anda başlamaktadır. Bu nedenle geçici sigorta himayesinde sigorta sözleşmesinin maddi başlangıcı ve şekli başlangıcı aynı ana karşılık gelmektedir.