Eşler arasında mal rejimi; eşler arasındaki malların ne şekilde yönetileceğini, eşlerin bunlardan nasıl yararlanacağını, bunların nasıl kullanılacağını, mallar üzerinde ne şekilde tasarrufta bulunulacağını, satım, bağış, rehin gibi sınırlı ayni haklarla ne şekilde kayıtlanacağını, evliliği sona erdiren sebepler ortaya çıktığında aralarındaki hukuki ilişkinin ne şekilde sona ereceğini ve mal varlıklarının ne şekilde tasfiye edileceğini düzenlemektedir.

Eşler 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK)’nda öngörülen mal rejimlerinden birini serbestçe kararlaştırabilirler. Şayet herhangi bir mal rejimi seçmezlerse, evlendikleri andan itibaren yasal mal rejimine tabi olurlar. Yürürlükteki TMK. 201’inci maddesine göre yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimidir. Yani günümüzde evlenenler için şayet farklı bir mal rejimi üzerinde anlaşmamışlarsa evlendikleri andan itibaren mal rejimi olarak, edinilmiş mallara katılım rejimi uygulanır. 01.01.2002’de yürürlükten kalkan TMK’da yasal mal rejimi ise mal ayrılığı rejimi idi. Bu tarihten önceki evlilikler için aksi kararlaştırılmamışsa mal ayrılığı rejimi söz konusudur. Ancak 01.01.2002 tarihinden önceki evliler için şayet aksi kararlaştırılmamışsa, bu tarihten geçerli olarak edinilmiş mallara katılım rejimi uygulanacaktır. 2002’den beri yürürlükte olan yeni TMK.’daki diğer mal rejimleri; mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığıdır.

Olağanüstü durumlarda eşlerin korunması amacıyla edinilmiş mallara katılma rejimi, mal ortaklığı veya paylaşmalı mal ayrılığı rejimlerden biri, kendiliğinden veya mahkeme kararı ile mal ayrılığına dönüşebilecektir. Tasfiye, dönüştürülen mal rejimine ilişkin hükümlere göre yapılır. Olağanüstü mal rejimine geçilmesini eşlerden biri veya alacaklılar isteyebilir. Buna göre; eşlerden birisi haklı sebep varsa, diğer mal rejimlerinden birinin mal ayrılığına geçişini mahkemeden isteyebilir. Hakim, şu hallerde haklı sebebin varlığından hareketle mal ayrılığına hükmedebilir:

• Diğer eşe ait malvarlığının borca batık veya ortaklıktaki payının haczedilmiş olması,
• Diğer eşin, istemde bulunanın veya ortaklığın menfaatlerini tehlikeye düşürmüş olması,
• Diğer eşin, ortaklığın malları üzerinde bir tasarruf işleminin yapılması için gereken rızasını haklı bir sebep olmadan esirgemesi,
• Diğer eşin, istemde bulunan eşe malvarlığı, geliri, borçları veya ortaklık malları hakkında bilgi vermekten kaçınması,
• Diğer eşin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması.

Eşlerden biri ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun ise, onun yasal temsilcisi de bu sebebe dayanarak mal ayrılığına karar verilmesini isteyebilir. Öte yandan alacaklılardan birinin talebi üzerine de mal ayrılığı rejimine geçilebilmektedir. Buna göre, alacaklılardan birinin talebi üzerine, cebri icra halinde ve mal ortaklığı söz konusu ise, eşlerden birine karşı icra takibinde bulunan alacaklı haczin uygulanmasında zarara uğrarsa, hakimden mal ayrılığına karar verilmesini isteyebilir. Bu durumda talep her iki eşe birden yöneltilir (TMK. m.210/1). Ayrıca mal ortaklığını kabul etmiş eşlerden birinin iflasına karar verildiği takdirde, ortaklık kendiliğinden mal ayrılığına dönüşür (TMK. m.209). Alacaklı tatmin edildiği takdirde eşlerden birinin istemi üzerine hakim, mal ortaklığının yeniden kurulmasına karar verebilir. Eşler edinilmiş mallara katılım rejimini kabul edebilirler. Son olarak şunu da vurgulayalım ki, hakim kararı ile olağanüstü mal rejimine geçildikten sonra dahi eşler her zaman yapacakları yeni bir mal rejimi sözleşmesiyle önceki ya da başka bir mal rejimini kabul edebilirler (TMK. m.208).

Mal rejimi sözleşmesi, evlenmeden önce veya sonra yapılabilecektir. Mal rejimi sözleşmesi noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılabilmekte olup, eşler evlenme başvuru sırasında da yazılı olarak bildirebileceklerdir. Sonradan yapılan mal rejimi sözleşmesi ile başka rejim kabul edilmiş ise talep halinde önceki mal rejiminin tasfiyesi yapılabilecektir. Sonradan yapılan mal rejimi sözleşmeleri sözleşme tarihinden itibaren geçerli olur. Geçmişe yürümez, evlilik tarihinden itibaren geçerli olacağı kabul edilemez.