BİREYSEL BAŞVURU İNCELEMESİ SONUCUNDA ANAYASA MAHKEMESİ’NİN VEREBİLECEĞİ KARARLAR
01 Ağustos 2019
Başvurunun incelenmesi neticesinde Anayasa Mahkemesi kural olarak başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da ihlal edilmediğine karar verir (6216 s. K. m.50). Bu kararlar dışında düşme kararı ve pilot karar türleri de Anayasa Mahkemesi’nin verebileceği kararlardandır.
Hakkın ihlal edilmediği kararı
İhlal kararı
Başvurunun düşmesi kararı
- a) Başvurucunun davadan açıkça feragat etmesi.
- b) Başvurucunun davasını takipsiz bıraktığının anlaşılması.
- c) İhlalin ve sonuçlarının ortadan kalkmış olması.
- ç) Bölümler ya da Komisyonlarca saptanan herhangi bir başka gerekçeden ötürü, başvurunun incelenmesinin sürdürülmesini haklı kılan bir neden görülmemesi.
Pilot karar
Mahkeme başvurucunun hakkının ihlal edilmediği kanaatine ulaşmışsa hakkın ihlal edilmediği kararı verir.
Mahkeme başvurucunun hakkının ihlal edildiği kanaatine varırsa ihlal kararı verir. Mahkeme bu kararında ihlalin ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere de yer verir.
İhlal bir mahkeme kararı neticesinde ortaya çıkmışsa ilgili mahkeme Anayasa Mahkemesinin kararı doğrultusunda karar verir. Yeniden yargılamanın hukuki fayda sağlamadığı halde tazminata hükmedilir. Tazminat kararını mahkeme kendisi verebileceği gibi genel mahkemelere başvurulması yolunu da gösterebilir.
İçtüzük m.80’e göre Bölümler ya da Komisyonlarca yargılamanın her aşamasında aşağıdaki hâllerde düşme kararı verilebilir:
Bölümler ya da Komisyonlar başvuruyu, Anayasanın uygulanması ve yorumlanması veya temel hakların kapsamının ve sınırlarının belirlenmesi ya da insan haklarına saygının gerekli kıldığı hâllerde incelemeye devam edebilir.
İçtüzük m.75’e göre, Anayasa Mahkemesi’nin bir başvurunun yapısal bir sorundan kaynaklandığını ve bu sorunun başka başvurulara da yol açtığını tespit etmesi ya da bu durumun yeni başvurulara yol açacağını öngörmesi hâlinde, pilot karar verebilir. Bu usulde, konuya ilişkin Bölüm tarafından pilot bir karar verilir. Benzer nitelikteki başvurular idari mercilerce bu ilkeler çerçevesinde çözümlenir; çözümlenmediği takdirde Mahkeme tarafından topluca görülerek karara bağlanır.
Pilot karar resen, Adalet Bakanlığının ya da başvurucunun istemi üzerine alınabilir. Pilot kararı alınması diğer işlerden öncelikli olarak yapılır.
Pilot kararda tespit edilen yapısal sorunu ve bunun çözümü için alınması gereken tedbirleri belirtilir.
Pilot karar sonrasında benzer başvuruların incelenmesi ertelenebilir. Böylece yargı ve idari mercilerin pilot karara göre karar vermesine fırsat tanınır.