A. 6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring Ve Finansman Şirketleri Kanun Kapsamı

6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring Ve Finansman Şirketleri Kanun ile, finansal kuruluş olarak faaliyet gösteren finansal kiralama, faktoring ve finans şirketlerinin kuruluş ve işleyiş esasları ile finansal kiralama, faktoring ve finansman sözleşmelerine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. 6361 sayılı Kanunun kapsamı; Türkiye’de kurulu finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri olarak belirlenmiştir. Öte yandan, bankaların faktoring işlemleri, katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarının finansal kiralama işlemleri de kanuna tabidir.

Türkiye’de kurulu finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinin denetim ve gözetime elverişli, faaliyetlerini emin ve güvenilir bir şekilde icra edebilecek, finansal piyasalarda güven ve istikrara zarar vermeyecek bir ortaklık yapısına, iyi yönetime, yeterli mali güce, gerekli organizasyon yapısına sahip olması amacıyla şirketlerin kuruluş izinleri BDDK’nın en az beş üyesinin aynı yöndeki oyuyla verilmektedir.

Kanunda şirketlerin kuruluşu için aranan şartlar düzenlenmiş ve anonim şirket şeklinde en az beş ortaklı ve Kanunda belirtilen asgari sermaye koşulunu sağlamaları öngörülmüştür. Türk Ticaret Kanunu’nun bir tek kişiye anonim şirket kurma hakkını vermesi ve bu nedenle finans sektöründe faaliyet gösterecek bir şirketin bir kişiyle kurulmasının yüksek miktarda risk oluşturacağı kaygısıyla finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinin en az beş kurucu ortakla kurulabilmesi Kanun’da öngörülmüştür. Kuruluş izni alarak hukuki varlık kazanan şirketlerin faaliyete geçebilmesi için, faaliyet konuları ile iştigal edebilme yeterliliğinin tespiti amacıyla ayrıca faaliyet izni almaları Kanun’da öngörülmüştür. Faaliyet izni BDDK’dan alınmaktadır. Etkin denetim sağlanması amacıyla söz konusu şirketlerin yurtiçinde veya yurtdışında şube açmaları izne tabi tutulmuş ve her ne ad altında olursa olsun, şube dışında teşkilatlanmaya gidemeyeceği ve acentelik veremeyeceği öngörülmüştür.

B. Sözleşmelere İlişkin Düzenlemeler

1. Finansal Kiralama Sözleşmesi

Finansal kiralamanın esası, bir mal üzerindeki mülkiyet hakkının içerdiği kullanma, yararlanma ve tasarruf yetkilerinin ayrılıp, kullanma ve yararlanma yetkilerinin kiracıya, tasarruf yetkisinin ise kiralayana bırakılmasına dayanır. Burada temel amaç, ekonomik getirisi olan bir mala finansman sağlanmasıdır.

Finansal kiralama sözleşmesi ise, kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü bir kişiden veya bizzat kiracıdan satın aldığı veya başka surette temin ettiği veya daha önce mülkiyetine geçirmiş bulunduğu bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere kira bedeli karşılığında kiracıya bırakmasını öngören sözleşmedir.

• Finansal kiralama sözleşmesi yazılı şekilde yapılmalıdır.
• Finansal kiralama sözleşmesinde kiralayan; katılım bankası, kalkınma veya yatırım bankası ya da finansal kiralama şirketi olmalıdır.
• Finansal kiralama sözleşmesinin konusu kiracının işletmesinde kullanılacak taşınır veya taşınmaz bir mal olmalıdır. Başlı başına bir işletme veya fabrika ya da makine ve teçhizatı, hatta bir işletmeyle birlikte personeli, finansal kiralama sözleşmesinin konusu olabilir.
• Kiralayan, finansal kiralama konusu malın zilyetliğini her türlü faydayı sağlamak üzere kiracıya devretmelidir.
• Kiracı, bu maldan elde edeceği ekonomik yarar karşılığında kira süresi boyunca önceden kararlaştırılan kira bedelini ödemeyi üstlenmelidir.

Kanunda yer alan tanımda “Finansal kiralama süresinin malın ekonomik ömrünün yüzde sekseninden daha büyük bir bölümünü kapsaması” ölçütüne yer verilmiştir. Taraflar sözleşme süresini bu ölçütü de göz önünde bulundurarak serbestçe belirleyebilecekleridir.

2. Faktoring Sözleşmesi

Faktoring sözleşmesi, kaynağa ihtiyacı bulunanların bir ticari ilişkiden kaynaklanan mal ve hizmet satışları karşılığındaki alacaklarını, bankalar ya da bu amaçla oluşturulmuş finansal kuruluşlara devir yoluyla kısa sürede nakit sağlanabilmesi amacıyla yapılmaktadır.

Faktoring konusu, 6361 sayılı Kanunda ve BDDK tarafından çıkarılan “Faktoring İşlemlerinde Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” te ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

3. Finansman Sözleşmesi

Finansman sözleşmesi, 6361 sayılı Kanunun 39’uncu maddesinde, her türlü mal veya hizmet alımının, malı veya hizmeti satın alan gerçek ve tüzelkişinin nam ve hesabına veya hizmetin teslim ve temini ile birlikte doğrudan satıcıya ödeme yapılması suretiyle kredilendirilmesini öngören sözleşme şeklinde tarif edilmiştir. Satıcı ile alıcı arasında bir satış sözleşmesi yapılırken, alıcı ile finansman şirketi arasında da finansman sözleşmesi yapılmaktadır. Öte yandan finansman şirketlerinin, kredilendirecekleri mal veya hizmetleri temin eden satıcılarla önceden yazılı şekilde genel bir sözleşme yapmaları zorunlu tutulmuştur. Finansman sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması zorunludur ve bu husus geçerlik şartıdır.

^{Yararlanılan Kaynaklar: Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Arabuluculuk Daire Başkanlığı, Banka Ve Finans Hukukunda Uzman Arabuluculuk, 2020.}