VAKIFLARIN YÜKSEKÖĞRETİM KURUMU KURMASI

21 Nisan 2024
Vakıflar, Anayasa’nın 130’uncu maddesine dayanarak yükseköğretim kurumu / üniversite kurabilirler. Konuya ilişkin 130’uncu madde ikinci fıkrası ve son fıkrası şöyledir:
“Kanunda gösterilen usul ve esaslara göre, kazanç amacına yönelik olmamak şartı ile vakıflar tarafından, Devletin gözetim ve denetimine tabi yükseköğretim kurumları kurabilirler.”
“Vakıflar tarafından kurulan yükseköğretim kurumları, mali ve idari konuları dışındaki akademik çalışmaları, öğretim elemanlarının sağlanması ve güvenlik yönlerinden, Devlet eliyle kurulan yükseköğretim kurumları için Anayasa’da belirtilen hükümlere tabidir.”
Vakıf yükseköğretim kurumları da Devlete ait yükseköğretim kurumları gibi Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) denetim ve gözetimine tabidirler.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun Ek madde 2’den sonraki hükümleri vakıfların yükseköğretim kurumu kurmalarıyla ilgili ayrıntılı hüküm içermektedir. Şöyle ki;
“Ek madde 3. (Ek:2880-17.8.1983 / M.32) Vakıf veya birden fazla vakfın yetkili yönetim organlarının yükseköğretim organı kurma ile ilgili karar veya kararları Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün olumlu yazısı ile birlikte ve aşağıdaki belgelerle Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına sunulur:
- a. Kurulacak yükseköğretim kurumunun bina, araç, gereç ve diğer maddi yapıları ve malzemelerinin hazır bulunduğunu veya bunların sağlanması için yeteri kadar bir meblağın tahsis edildiğini gösterir belge,
- b. Kurulacak yükseköğretim kurumunun bir yıllık her çeşit işletme ve diğer cari masraflarının en az %20’sini karşılayacak bir paranın, malın, ekonomik değeri olan bir hakkın veya gelirin mevcut olduğunu ve buna tahsis edildiğini gösterir belge,
- c. Kurulacak yükseköğretim kurumunun ve bunlara bağlı birimlerin adlarını bildiren belge veya kurumun eğitim-öğretim, mali ve idari konularda uygulayacağı esasları gösteren taahhüt belgesi,
- d. Vakıf yükseköğretim kurumunun eğitim-öğretim fonksiyonunu yerine getiremeyeceğinin anlaşılması halinde, bu madde ile yükseköğretim kurumuna tahsis edilenlere yapılacak işlemi gösterir belge,
- e. Tıp fakültesi kurmak isteyen vakıf yükseköğretim kurumlarının; eğitim ve öğretim faaliyetleri ile sağlık hizmetleri sunumu için asgari iki yüz yatak kapasitesine sahip, Yükseköğretim Kurulu’nun tıp eğitimi için gerekli gördüğü asgari fiziki mekan ve donanım şartlarını sağlayan, Sağlık Bakanlığı’nın planlama ilkeleri çerçevesinde kendi mülkiyetinde yapacağı hastaneye ait ön izin belgesi veya yukarıdaki şartlara haiz, mevcutta faaliyet gösteren bir hastanenin, tıp fakültesi kurulmasını takiben üniversiteye devredileceğine dair belgeler; açılmış olan tıp programına öğrenci alabilmek için ise vakıf üniversitesinin kendi mülkiyetinde, ruhsatı ve işletme hakkı kendisine ait bulunan yukarıdaki şartları haiz hastanenin varlığını gösteren belgeler.”
Bu konuda Vakıf Yükseköğretim Kurumları Yönetmeliği’nde daha ayrıntılı düzenlemeler mevcuttur. 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu Ek-5’inci maddesine göre;
“Vakıflarca kurulacak yükseköğretim kurumlarının, vakıf yönetim organı dışında en az yedi kişiden oluşan bir mütevelli heyeti bulunur. Mütevelli heyeti vakıf yükseköğretim kurumunun tüzelkişiliğini temsil eder. Vakıf yükseköğretim kurumlarının yöneticileri Yükseköğretim Kurulu’nun olumlu görüşü alınarak mütevelli heyet tarafından atanır. Öğrencilerden alınacak ücretler de mütevelli heyet tarafından tespit edilir.” denilmektedir.
Kurulacak yükseköğretim kurumu, Ek madde 6 gereği vakıf tüzelkişiliği dışında ayrı bir tüzelkişiliğe sahiptir. Bu kurumun gelirleri, geçici olarak dahi olsa hiçbir surette vakıf mamelekine veya hesaplarına intikal edemez. Vakıf yükseköğretim kurumuna doğrudan doğruya bağış ve yardım yapılabilir. 2547 sayılı Kanunun 56’ncı maddesi gereği, yükseköğretim kuruluşları ve bunlara bağlı kuruluşlara yapılacak her türlü bağış ve vasiyetler, vergi, resim, damga resmi ve harçlardan muaftır.
Vakıf tüzelkişiliğinin herhangi bir şekilde sona ermesi halinde, vakıf yükseköğretim kurumu tüzelkişiliği devam eder. Vakıf tarafından yükseköğretim kurumu tüzelkişiliğine tahsis edilen her türlü taşınmaz ve taşınır mal, araç-gereç, malzeme, para ve ekonomik değeri olan haklar yükseköğretim kurumunun mülkiyetine geçer. Bu durumda vakıf yükseköğretim kurumu mütevelli heyeti üyeleri ile yükseköğretim kurumu yöneticilerinin seçilmesi yetkisi Ek madde 15 gereği, Yükseköğretim Kurulu’nun olumlu görüşü üzerine Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce bir başka vakfa devredilir.
Ek madde 11’deki düzenlemeye göre; Vakıflarca kurulacak yükseköğretim kurumlarında, beklenen eğitim-öğretim düzeyinin yetersizliğinin Yükseköğretim Kurulu’nca tespit edilmesi ve durumun düzeltilmesi için gerekli uyarı ve önerilerin sonuçsuz kalması halinde bu kurumun faaliyeti Yükseköğretim Kurulu’nca durdurulur.
Vakıf yükseköğretim kurumunun faaliyet izninin geçici olarak durdurulması halinde durdurma süresince, kurumun idaresi, eğitim ve öğretimi sürdürmek ve tamamlamak üzere Yükseköğretim Kurulu’nca garantör üniversiteye veya belirlenecek bir Devlet yükseköğretim kurumuna verilir.
Ayrıca, yapılan denetimler sonucu faaliyet izninin kaldırılmasını gerektiren durumlar tespit edilen vakıf yükseköğretim kurumları ile kurucu vakıflarına kayyım atanan vakıf yükseköğretim kurumlarının faaliyet izni, Yükseköğretim Kurulu’nun teklifi ve Bakanlar Kurulu’nun kararı ile kaldırılır. Faaliyet izni kaldırılan vakıf yükseköğretim kurumlarının malvarlığı 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun resmi tasfiye hükümlerine göre tasfiye edilir. Resmi tasfiye süreci Yükseköğretim Kurulu’nca başlatılır.
Faaliyet izni kaldırılan vakıf yükseköğretim kurumlarında kayıtlı öğrenciler Yükseköğretim Kurulu tarafından garantör üniversiteye veya belirlenecek bir Devlet üniversitesine intikal ettirilir.
Vakıf yükseköğretim kurumları 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’na tabi olmalarına karşın, vakıf yükseköğretim kurumları personeli, 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu’na tabi olmayıp, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde-4a statüsünde ve 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine tabi olarak çalışmaktadırlar.
* Yararlanılan Kaynaklar: Ömer Aykul, Yeni Vakıflar Hukuku, 6. Baskı, Seçkin Yayınevi, 2024.