A. Önödeme Kurumu

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 75’inci maddesinde düzenlenen bir kurum olan önödeme, uzlaşma kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, yalnız adli para cezasını gerektiren veya kanun maddesinde öngörülen hapis cezasının yukarı sınırı altı ayı aşmayan suçlarda uygulanabilecek bir alternatif çözüm yoludur. Mahkemelerdeki iş yoğunluğunu hafifletmek, zamanın uygun, tasarruflu şekilde kullanılabilmesi amaçlanmaktadır. Önödeme soruşturma evresinde ve kovuşturma aşamasında da görülebilir. Şüpheli veya sanığın yargılama aşamasında savcılık veya mahkeme ile anlaşmasıdır. Suça ve cezaya ilişkin şartların oluşması halinde önödeme kurumunun uygulanarak dosyanın çözümlenmesi gereklidir.

Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresinde kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilmesi veya kovuşturma olanağının bulunması hallerinde ve şartların oluştuğu takdirde önödeme teklifinde bulunur. Belirtilen teklifle beraber şüphelinin belli süre içerisinde hesaplanan miktarı ve giderleri ödemesi halinde iddianame hazırlanmayarak, kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmesiyle soruşturma aşaması sona erecektir aksi durum halinde şüphelinin belirlenen cezayı ve giderleri ödememesi durumunda şüpheli için iddianame düzenlenecektir.

Önödemeye tâbi olduğu soruşturma dosyasından açıkça anlaşılan işlerde önödeme uygulanmaksızın düzenlenen iddianamenin cumhuriyet başsavcılığına iadesine karar verilir. Kovuşturma aşamasında da önödeme kurumu uygulanabilecek bir suç varsa öncelikle bu kurumun uygulanması gereklidir.

Özel kanunların hükümleri gereği işin doğrudan, iddianame hazırlanmadan mahkemeye başvurulması halinde de fail, hakim tarafından yapılacak bildirim üzerine belirtilen süre içerisinde belirlenen miktardaki parayı yargılama giderleriyle birlikte ödediğinde kamu davasının düşmesi kararı verilecektir.

Cumhuriyet savcılığınca madde kapsamına giren suç nedeniyle önödeme işlemi yapılmadan dava açılması veya dava konusu fiilin niteliğinin değişmesi suretiyle madde kapsamına giren bir suça dönüşmesi halinde de önödeme, mahkeme tarafından sanığa önödeme önerisinde bulunularak kabul edilmesi halinde uygulanacaktır. Belirtilen süre içerisinde, belirlenen miktardaki parayı mahkeme masraflarıyla birlikte ödenmesi durumunda kamu davasının düşmesine karar verilecektir.Ödemede bulunulması üzerine verilen kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlar ile düşme kararları, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir.

B. Önödeme Kurumunun Uygulanacağı Suçlar

Önödeme kurumunun uygulanabilmesi şartları, suçun uzlaşma kapsamında bulunmaması, yalnız adli para cezasını gerektiren bir suç olması veya üst sınırı altı ayı aşmayan hapis cezasını gerektiren bir suç olması gereklidir.

Önödeme, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 75’inci maddesinde bulunan aşağıda belirtilen suçlar için de uygulanabilir.

• Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi (98 inci maddenin birinci fıkrası),

• Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması (madde 171),

• Çevrenin taksirle kirletilmesi (182’nci maddenin birinci fıkrası),

• Özel işaret ve kıyafetleri usulsüz kullanma (264’üncü maddenin birinci fıkrası),

• Suçu bildirmeme (278’inci maddenin birinci ve ikinci fıkraları), suçları,

• 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 108’inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan suç,

• 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 74’üncü maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesinde yer alan suç,

• 5253 sayılı Dernekler Kanunu’nun 32 nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde yer alan suç,

Bu suçların beş yıl içinde tekrar işlenmesi hâlinde fail hakkında aynı suçtan dolayı önödeme hükümleri uygulanmaz.