A. Adli Para Cezası

Bir ceza hukuku müeyyidesi olarak suç karşılığında uygulanan cezalar, hapis ve adli para cezalarıdır.

Adli para cezası kanunda bir suç sebebiyle ceza olarak öngörülen, ceza muhakemesi süreci sonucunda hükmedilen, mahkeme tarafından genellikle hapis cezasına alternatif olarak uygulanan ancak bazı suçlar için hapis cezası ile birlikte de görülebilen veya hapis cezasından çevrilebilen bir yaptırım türüdür. Adli para cezası 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 52’nci maddesinde düzenlenmiştir.

Adli para cezası için kanunda gün ve bir gün karşılığı ödenmesi gereken para konusunda alt-üst sınır belirlenmiştir. Adli para cezası beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde yedi yüz otuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir. En az yirmi ve en fazla yüz Türk Lirası olan bir gün karşılığı adli para cezasının miktarı, kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilir.

Kararda, adli para cezasının belirlenmesinde esas alınan tam gün sayısı ile bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ayrı ayrı gösterilir.

Hakim, ekonomik ve şahsi hallerini göz önünde bulundurarak, kişiye adli para cezasını ödemesi için hükmün kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldan fazla olmamak üzere mehil verebileceği gibi, bu cezanın belirli taksitler halinde ödenmesine de karar verebilir. Taksit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz. Kararda, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi halinde geri kalan kısmın tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adli para cezasının hapse çevrileceği belirtilir.

B. Adli Para Cezasının Ödenmesi

Bir ceza muhakemesi süreci sonucunda kesinleşen, gün ve bir gün karşılığı ödenmesi gereken para alt-üst sınırları içerisinde kişinin ekonomik ve şahsi hallerini göz önünde bulundurarak peşin veya taksitli olarak hükmedilen adli para cezasını içeren ilam Cumhuriyet Başsavcılığına verilir. Adli para cezası ödenmediği takdirde hapis cezası ile sonuçlanabilir ancak hükümlünün çocuk olması durumunda hacze çevrilmeyecek farklı sonuçlar oluşacaktır. Adli para cezasının infazı, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunu’nun 106’ncı maddesinde düzenlenmiştir. Cumhuriyet savcısı otuz gün içinde adli para cezasının ödenmesi için hükümlüye bir ödeme emri tebliğ eder. Ödeme emri ile birlikte Cumhuriyet Savcılığı İnfaz Bürosu’na başvurarak alınan yazıda bulunan Vergi dairesine ödeme yapılarak alınan dekont Cumhuriyet Savcılığı İnfaz Bürosu’na verilir.

Adli para cezasını hükümlü, tebliğ olunan ödeme emri üzerine belli süre içinde adli para cezasını ödemezse, Cumhuriyet savcısının kararı ile ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarı hapis cezasına çevrilerek, hükümlünün iki saat çalışması karşılığı bir gün olmak üzere kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilir. Günlük çalışma süresi, en az iki saat ve en fazla sekiz saat olacak şekilde denetimli serbestlik müdürlüğünce belirlenir. Hükümlünün, hakkında hazırlanan programa ve denetimli serbestlik görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı ve önerilerine uymaması hâlinde, çalıştığı günler hapis cezasından mahsup edilerek kalan kısmın tamamı açık ceza infaz kurumunda yerine getirilir.

Adli para cezasının hapse çevrileceği mahkeme ilâmında yazılı olmasa bile üçüncü fıkra hükmü Cumhuriyet Başsavcılığınca uygulanır.

Hükümde, adli para cezası takside bağlanmamış ise, bir aylık süre içinde adli para cezasının üçte birini ödeyen hükümlünün isteği üzerine geri kalan kısmının birer ay ara ile iki eşit taksitte ödenmesine izin verilir. İlk taksidin süresinde ödenmemesi halinde, verilen ikinci takside ilişkin izin hükümsüz kalır.

Adli para cezası yerine çektirilen hapis süresi üç yılı geçemez. Birden fazla hükümle adli para cezalarına mahkûmiyet hâlinde bu süre beş yılı geçemez.

Hükümlü, hapis yattığı veya kamuya yararlı işte çalıştığı günlerin dışındaki günlere karşılık gelen parayı öderse hapisten çıkartılır veya kamuya yararlı işte çalıştırılma sona erer.

Adli para cezasından çevrilen hapsin infazı ertelenemez ve bunun infazında koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz. Hapse çevrilmiş olmasına rağmen hak yoksunlukları bakımından esas alınacak olan adli para cezasıdır.

İnfaz edilen hapsin veya kamuya yararlı işte çalışmanın süresi, adli para cezasını tamamıyla karşılamamış olursa, geri kalan adli para cezasının tahsili için ilam, Cumhuriyet Başsavcılığınca mahallin en büyük mal memuruna verilir. Bu makamlarca 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre kalan adli para cezası tahsil edilir.