A. Gaiplerin Yargılanması ve Yapılabilecek İşlemler

Bulunduğu yer bilinmeyen, yurt dışında bulunup da yetkili mahkeme önüne getirilemeyen veya getirilmesi uygun bulunmayan sanık gaip sayılır. Gaip sanık; hakkında herhangi bir yargılamadan haberdar olmayabilir. Yine sanığın bulunduğu yer mahkeme tarafından bilinmiyor, sanık yurtdışında bulunması nedeniyle yetkili mahkeme önüne getirilemiyor veya yetkili mahkeme sanığın yurt dışından getirilmesini uygun görmüyor olabilir.

Kişinin gaipliği; soruşturma yapılması, delillerin toplanması ve iddianame düzenlenerek ceza davası açılmasını engellemez. Ancak herhangi bir nedenle mahkemede hazır bulunmayan sanık hakkında duruşma yapılamayacağından, gaip sanık hakkında duruşma yapılamaz ve bu halde hüküm verilemez. Mahkeme, gaip sanık hakkında duruşma yapamasa da duruşma hazırlığı işlemlerini sürdürebilir.

Sanığın gaip olduğuna karar verilmesi halinde sadece gaiplere özgü işlemler yapılabileceğinden bu işlemler sınırlandırılmıştır. Dolayısı ile gaip sanık hakkında duruşma yapılamamakla birlikte mahkeme duruşma yapmadan; tanık dinleyerek, müzekkere ya da keşif gibi yollarla her türlü delili toplayabilir. Gaip sanığın avukatı, kanunî temsilcisi veya eşi bu işlemler sırasında hazır bulunabilir. Gaip sanığın özel avukatının bulunmaması halinde ve gerekiyorsa, mahkeme tarafından barodan bir avukat görevlendirilmesi istenmelidir.

Bununla birlikte; gaip sanık hakkında yakalama kararı verilebilse de tutuklama kararı verilemez. Zira, sanığın yokluğunda tutuklama mekanizması gaip sanık bakımından düzenlenmemiştir. Yakalama kararı üzerine gaip sanığın yakalanması halinde, tutuklamaya ayrıca mahkemece karar verilebilir. Gaip sanık, yokluğunda verilen yakalama kararına itiraz edebilecektir.

B. Gaip Sanığa İhtar

Adresi bilinmeyen gaip sanığa, mahkeme önüne gelmesi veya adresini bildirmesi hususları uygun bir iletişim aracıyla ihtar edilir. Bu hususta hakime takdir yetkisi tanınmamış olup gerekli ve yeterli bilgilerin bulunması halinde ihtar yapılması zorunlu kılınmıştır. İhtar aracılığı ile; gaibin yargılamadan haberdar edilmesi ve kendisine ulaşılması için gerekli bilgilerin mahkemeye gönderilmesinin sağlanması amaçlanır. Bundan sonra, gaip sanığın bildirdiği adrese usulüne uygun olarak yapılan davete rağmen mahkemeye gelmemesi halinde sanık artık kaçak sayılacaktır.

C. Gaip Sanığa Verilecek Güvence Belgesi

Mahkeme, gaip olan sanık hakkında duruşmaya gelmesi hâlinde tutuklanmayacağı hususunda bir güvence belgesi verebilir ve bu güvence koşullara bağlanabilir. Sanık, hapis cezası ile mahkûm olur veya kaçmak hazırlığında bulunur veya güvence belgesinin bağlı olduğu koşullara uymazsa belgenin de hükmü kalmayacaktır. Güvence belgesi, tüm suç tipleri için verilebilir, ancak sanığın üzerine atılı hangi suç için verilmişse, o suç için geçerlidir. Bununla birlikte ve doğal olarak, tutuklama yasağı bulunan hallerde güvence belgesi verilemez. Sanık hakkında; mahkumiyet kararı verilmesi, gaibin kaçma çabası içerisinde bulunması ve güvence belgesindeki şartlara uymaması hallerinde güvence belgesi hükümsüz kalacaktır.