Özel kişilerin mülkiyetinde olan gayrimenkullerin kamu mülkiyetine geçirilmesinin yolu kamulaştırmadır. Fakat bazen idare, fiilen gayrimenkule el atabilmekte ya da imar planında gayrimenkulü kamusal amaçla kullanıma tahsis edebilmektedir. Bu duruma kamulaştırmasız el atma adı verilmektedir.

A. Fiili Kamulaştırmasız El Atma

Gayrimenkul üzerine idarece yapı yapılması, yol geçirilmesi, baraj yapılması gibi çeşitli şekillerde el atılması halinde fiili el atma durumu oluşur. Bu durumda gayrimenkul sahibi el atmanın önlenmesi ve eski hale getirme talep edebileceği gibi gayrimenkulün bedelinin tazminat olarak ödenmesini talep edebilir. Bu durumda gayrimenkulün bedeli tıpkı kamulaştırma işlemi yapılmış gibi hesaplanarak gayrimenkul sahibine ödenir.

B. Hukuki Kamulaştırmasız El Atma

İmar planları ile imar planı kapsamındaki arsaların ne şekilde kullanılacağı belirlenmektedir. Planlama yapılırken bazı arsalar okul, park gibi çeşitli kamusal kullanım alanlarına ayrılabilir. Kullanım amacı tespit edilen arsalarda başka amaçla kullanım için yapı yapılamaz. Kamusal kullanıma ayrılan gayrimenkullerin kamulaştırılarak hak sahiplerinin zararının tazmini gereklidir. Bu kapsamda kamulaştırılacak gayrimenkullerin beş yıl içerisinde kamulaştırılması öngörülmüştür. Eğer beş yıllık sürede gayrimenkul kamulaştırılmazsa gayrimenkul sahibi açacağı dava ile gayrimenkulün bedelinin kendisine ödenmesini talep edebilir.