Kamulaştırma ile özel kişilerin mülkiyetindeki bir gayrimenkulün kamunun mülkiyetine geçirilmesi sağlanır. Kamulaştırma yoluyla kişilerin mülkiyet hakkı kısmen veya tamamen ortadan kaldırıldığından kanunla belirtilen usullere sıkı sıkı uyulmalıdır. Gayrimenkul üzerinden elektrik hattı geçirilmesi gibi irtifak kurulmasını gerektiren hallerde de kamulaştırma yapılması gereklidir.

Kamulaştırma yapılması için öncelikle gerekli bütçenin hazırlanmış olması gereklidir. Sonrasında yetkili idare tarafından kamulaştırmanın yapılmasına ilişkin kamu yararı kararı alınmalıdır. Sonrasında yapılacak kamulaştırma kapsamındaki gayrimenkuller ve kamulaştırmaya ilişkin esaslar belirlenir.

A. Kamulaştırma Bedelinin Tespiti Davası

Kamulaştırma usulünde öncelikle satın alma ya da trampa usulü denenir. İdarenin satın alma ya da trampa davetine 15 gün içerisinde icabet edilmemesi halinde kamulaştırma bedelinin tespiti ve gayrimenkulün idare adına tescili için idare tarafından dava açılır. Bu davada gayrimenkulün değeri belirlenir ve belirlenen bedel gayrimenkul sahibine ödenir. Gayrimenkulün kamulaştırma bedelinin belirlenmesi gayrimenkulün niteliğine göre değişir.

B. Kamulaştırma Kararının İptali Davası

Kamulaştırmaya konu gayrimenkulün bedelinin tespiti ve idare adına tescili talebiyle açılan davanın tebligatının gayrimenkul sahibine ulaşmasından itibaren 30 gün içerisinde kamulaştırma işleminin iptali için dava açılabilir. Bu dava bedele ilişkin değil kamulaştırmanın yapılmasının hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptaline ilişkindir.

C. Acele Kamulaştırma

2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu ile öngörülen kamulaştırma usulü atlanarak doğrudan kamulaştırma yapılması acele kamulaştırma olarak adlandırılmaktadır. Bunun için Cumhurbaşkanlığı tarafından acelelik kararı alınarak kamulaştırılacak gayrimenkuller belirlenir ve ilan edilir. Acele kamulaştırma kararını takiben gayrimenkulün bedeli belirlenmek üzere dava açılır. Belirlenen bedel gayrimenkul sahibine ödenir.

Acele kamulaştırma kararına karşı kamulaştırma işleminin iptalinden itibaren 60 gün içerisinde dava açılabilir. Bu dava ile gayrimenkulün kamulaştırılması şartlarının oluşmadığı, acele kamulaştırma şartlarının oluşmadığı gibi gerekçelerle dava açılabilir.

D. Kamulaştırma Amacına Uygun Kullanılmayan Gayrimenkulün Eski Sahibine İadesi

Kamulaştırma tarihinden itibaren beş yıl içerisinde, gayrimenkul kamulaştırma amacına veya başka kuruma devredilmişse devir amacına uygun bir tesis veya işlem yapılmazsa ya da gayrimenkul olduğu gibi bırakılırsa eski malik gayrimenkulün kendisine iadesini isteyebilir. Eski malik, gayrimenkulün iadesini talep edebilmek için kamulaştırma bedelini ödemelidir. İade hakkının kullanılması için beş yıllık sürenin tamamlanmasından sonraki bir yıl içerisinde gayrimenkulün iadesi talep edilmelidir.