A. Soruşturmaya Yapılmasına Yer Olmadığı Kararı (SYOK)

Soruşturma yapılmasına yer olmadığı kararı (SYOK), ceza hukuku sistemimize 01.02.2018 tarihli 7078 sayılı Kanun ile getirilen, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 158’inci maddesinde düzenleme bulan bir kurumdur.

Bu kurumla birlikte kişiler hakkında yeterli kuşkuyu oluşturmayan, asılsız, mesnetsiz ve belirsiz nitelikteki iddiaların engellenmesinin sağlanması ve mahkemelerin iş yükünün rahatlatılması amaçlanmıştır.

Soruşturma yapılmasına yer olmadığı kararı daha soruşturmanın başlamadığı aşamada verilmektedir. Bu noktada soruşturma aşaması işlemlerine geçilmeden yapılan ihbar ve şikayetlerin soruşturmasının yapılıp yapılamayacağı, suç oluşturup oluşturmadığı değerlendirilmektedir. Gerekli şartların oluşması halinde belli bir suç içermeyen veya bir dayanağı olmayan soyut ve genel nitelikli ihbar ve şikâyetlere yönelik soruşturmanın yapılmasına yer olmadığı kararı verilebilecektir. Soruşturma yapılmasına yer olmadığı kararı verilmesi halinde hakkında ihbar veya şikâyette bulunulan kişiye şüpheli sıfatı verilmeyecektir.

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 158’inci maddesi 6’ncı fıkrasında soruşturma yapılmasına yer olmadığı kararı, şartları ve sonuçları şu şekilde belirtilmiştir;

“İhbar ve şikâyet konusu fiilin suç oluşturmadığının herhangi bir araştırma yapılmasını gerektirmeksizin açıkça anlaşılması veya ihbar ve şikâyetin soyut ve genel nitelikte olması durumunda soruşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilir.

Bu durumda şikâyet edilen kişiye şüpheli sıfatı verilemez. Soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar, varsa ihbarda bulunana veya şikâyetçiye bildirilir ve bu karara karşı 173’üncü maddedeki (Cumhuriyet savcısının kararına itiraz) usule göre itiraz edilebilir. İtirazın kabulü hâlinde Cumhuriyet başsavcılığı soruşturma işlemlerini başlatır. Bu fıkra uyarınca yapılan işlemler ve verilen kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından görülebilir.”

Soruşturma yapılmasına yer olmadığı kararı verilmesi halinde, bu karar bunlar özgü bir sisteme kaydedilmektedir. Böylece kişilerin lekelenmeme hakkının korunması amaçlanmıştır.

İhbarda veya şikayette bulunan kişi CMK’nın 173’üncü maddesine göre bu karara itiraz edebilecektir.

B. Soruşturmaya Yapılmasına Yer Olmadığı Kararı (SYOK) İle Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar (KYOK) Arasındaki Fark

CMK’nın 172’inci maddesinin ilk fıkrasına göre, Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hâllerinde kovuşturmaya yer olmadığına karar verir. Kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmesinin şartı kamu davasının açılmasını gerektirecek derecede şüpheye ulaşılamaması veya kovuşturma olanağının bulunmamasıdır.

Kovuşturmaya yer olmadığı kararının verilebilmesi için soruşturmanın gerçekleştirilmiş olması gereklidir. Soruşturma gerçekleştirilmeden, deliller toplanmadan kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilemeyecektir. Kovuşturmaya yer olmadığı kararı kovuşturma aşamasına geçilmemesine ilişkin bir karar iken, soruşturmaya yer olmadığı kararı soruşturma aşamasına geçilmemesine ilişkin karardır. Dolayısıyla iki kurumda şüphe dereceleri farklıdır. Kovuşturmaya yer olmadığı kararında soruşturma yapılmasını gerektirir ciddiyette şüphe bulunmasına rağmen, soruşturmaya yer olmadığı kararında bu derecede bir şüphe bulunmamaktadır.

Kovuşturmaya yer olmadığı kararı ve soruşturma yapılmasına yer olmadığı kararının ortak noktası ikisinin de dayanaksız bulunan soruşturma ve kovuşturmalara hiç başlamayarak bir tür eleme işlevi yerine getirmeleridir. Böylece yargı ve kolluk görevlileri gereksiz iş yükünden kurtulmakta ve dayanaksız soruşturma ve kovuşturmaların elenmesiyle etkin ve verimli bir muhakeme sistemi kurulması amaçlanmaktadır.

Soruşturma yapılmasına yer olmadığı kararına karşı itiraz usulü kovuşturmaya yer olmadığı kararıyla aynı usule bağlanmıştır. Kovuşturmaya yer olmadığına itiraz halinde, sulh ceza hâkimliği soruşturmanın genişletilmesi, itirazın kabulü veya reddine karar verecektir. Ayrıca kovuşturmaya yer olmadığı kararının kesinleşmesiyle aynı konuda yeniden kovuşturmaya başlanabilmesi yeni delillerin elde edilmesi ve sulh ceza hâkimliğinin kararı ile mümkündür (CMK m.173/6). Fakat soruşturma yapılmasına yer olmadığı kararına itiraz halinde sulh ceza hâkimliğinin verebileceği kararlar ve sonuçları kanunda ayrıca düzenlenmemiştir.