A. MEMURLARIN REFAKAT İZNİ HAKKI

Refakat izni, Devlet Memurları Kanunu’nun 105’inci maddesi ile hüküm altına alınan bir hak olup, düzenleme aşağıdaki şekildedir.

“Ayrıca, memurun bakmakla yükümlü olduğu veya memur refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığının bulunması hâllerinde, bu hâllerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, aylık ve özlük hakları korunarak, üç aya kadar izin verilir. Gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılır.”   Devlet memurlarının bakmakla yükümlü olduğu ana, baba, eş ve çocuklarından birinin ağır bir kaza geçirmesi ya da tedavisi uzun süren bir hastalığın bulunması halinde 3 aya kadar refakat izni talep edebileceği kanun ile düzenlenmiştir.   Bu düzenlemenin ayrıntıları ise, 22/08/2011 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan ve 29/10/2011 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan “Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları ile Hastalık ve Refakat İznine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile belirlenmiştir.   İlgili yönetmeliğin 10’ncu maddesinde, refakat izninin memurun bakmakla yükümlü olduğu ana, baba, eş ve çocukları dışında bakmakla yükümlü olmasa da, kendisine refakat edilmemesi halinde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş, çocuk ve kardeşlerden biri için de kullanılabileceği düzenlenmiştir.   Refakat izni 3 aya kadar alınabilmekte olup, gerekli koşulların oluşması halinde izin süresi 1 katına kadar uzatılabilecektir. Yani aynı kişi ve aynı vakaya dayalı olarak verilecek refakat izninin toplam süresi altı aydır.   Yine bu izin ile ilgili dikkat edilmesi gereken hallerden biri de, aynı kişi için aynı dönemde birden fazla memurun izin alamayacağı hususudur.

Refakati gerektiren nedenin ortadan kalkması halinde, memur iznin bitmesini beklemeksizin görevine başlayacaktır. Aksi halde memur hakkında izinsiz ve mazeretsiz olarak görev terk maddesinden işlem yapılması öngörülmüştür.  

B. ÖZEL SEKTÖRDE ÇALIŞANLARIN REFAKAT İZİN HAKKI

  4857 Sayılı İş Kanunu’nda işçiler için refakat izni düzenlenmemiştir. Toplu iş sözleşmeleri ile genelde işçiye refakat izin hakkı tanındığı görülmektedir. Ancak işyerinde toplu iş sözleşmesi yoksa işçiye refakat izni verilmesi konusunda inisiyatif işverene bırakılmıştır.   İşveren refakat iznini kabul edip etmemekte özgür olsa da bu durumda davacıya ücretsiz izin vermek zorundadır. İşçinin anne, baba, eş ve çocuklarının ağır bir kaza geçirmesi ya da uzun süreli tedaviyi gerektirir bir rahatsızlıkları olması sebebiyle sağlık kurulundan alınan raporun işverene ibrazı ile işçi ücretsiz izin talep edebilecektir. İşverenin de bu ücretsiz izin talebini kabul etmesi gerekmektedir.