Davalar & Makaleler

SÖZLEŞME SERBESTİSİ VE SINIRLARI

14 Nisan 2022

 A. Sözleşme Yapma - Yapmama Serbestisi ve Sınırları

Sözleşme yapma serbestisine göre; kişi dilediğiyle istediği sözleşmeyi yapabileceği gibi, herhangi bir sözleşme düzenlemeye de zorlanamayacaktır. Ancak bu serbestinin birtakım istisnaları bulunmaktadır. Bu anlamda sözleşme yapma zorunluluğu, kanundan kaynaklanabileceği gibi bu zorunluluğun dürüstlük kuralından doğması da mümkündür.

Örneğin; restoran, sinema, tiyatro gibi umuma açık yerlerde, haklı bir sebep olmadıkça bu yerleri işletenlerin dürüstlük kuralından doğan sözleşme yapma zorunluluğunun bulunduğu kabul edilir. Fiili tekel durumundaki, yani bulunduğu yerde kendisinden başka aynı tip ve nitelikte al veya hizmet sunulmayan özel kişiler de dürüstlük kuralı nedeniyle, haklı bir sebep olmadıkça sunduğu mal ve hizmetler bakımından talepleri karşılamaktan kaçınamazlar.

 B. Sözleşmenin Karşı Tarafını Seçme Özgürlüğü

Kimse istemediği bir kişi ile sözleşme yapmak zorunda olmadığı gibi herkes, sözleşme yapmak istediği kişiyi serbestçe tayin etme hakkına sahiptir. Ancak sözleşme yapmama özgürlüğünün kısıtlandığı noktalarda, sözleşmenin tarafını belirleme özgürlüğünün de etkileneceği açıktır.

C. Sözleşmenin İçeriğini ve Şeklini Belirleme Özgürlüğü

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu 26’ncı maddesine göre taraflar, bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilirler. Ayrıca belirtmekte fayda vardır ki; sözleşmenin içeriğini belirleme özgürlüğü, tek bir tarafa değil, sözleşmenin tüm taraflarına tanınmış bir özgürlüktür. Zira taraflardan birisinin sözleşme içeriğinde yer almasını ya da almamasını istediği tek bir hususta dahi, diğer taraf ya da taraflarla anlaşılamaması halinde sözleşme kurulamamış olacak, hüküm doğurmayacaktır.

Ancak hukuk sistemimizde birçok hususun istisnası olduğu gibi, bunun da istisnası vardır. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu’nun “Satıştan kaçınma” başlıklı 6’ncı maddesine göre;

  1. “Vitrinde, rafta, elektronik ortamda veya açıkça görülebilir herhangi bir yerde teşhir edilen malın, satılık olmadığı belirtilen bir ibareye yer verilmedikçe satışından kaçınılamaz.
  2. Hizmet sağlamaktan haklı bir sebep olmaksızın kaçınılamaz.
  3. Ticari veya mesleki amaçlarla hareket edenler; aksine bir teamül, ticari örf veya adet ya da haklı bir sebep yoksa; bir mal veya hizmetin satışını o mal veya hizmetin, kendisi tarafından belirlenen miktar, sayı, ebat gibi koşullara ya da başka bir mal veya hizmetin satın alınması şartına bağlayamaz.
  4. Bakanlık ve belediyeler, bu madde hükümlerinin uygulanması ve izlenmesine ilişkin işleri yürütmekle görevlidir.”

Görüldüğü üzere, satılık olmadığı belirtilen bir ibareye yer verilmedikçe öneride bulunan herkesle sözleşme yapma zorunluluğu hükme bağlanarak bahsi geçen hususa istisna getirilmiştir.

Yine yukarıdaki kanun maddesinin 3’üncü fıkrasında, ticari veya mesleki amaçlarla hareket edenlerin aksine bir teamül, ticari örf veya adet ya da haklı bir sebep bulunmadıkça bir mal veya hizmetin satışını o mal veya hizmetin, kendisi tarafından belirlenen miktar, sayı, ebat gibi koşullarla satın alınması şartına bağlayamayacağı düzenlenmiştir. Buradan; istisnalar dışında, teşhirdeki malın miktar ve ölçüsü ne olursa olsun, dürüstlük kuralına uygun olduğu müddetçe, tüketicinin bu maldan dilediği miktar, sayı ve süre için talepte bulunabileceği çıkarılmaktadır.

Ayrıca Türk Borçlar Kanunu 27’nci maddesine göre; kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olan sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür. Sözleşmenin içerdiği hükümlerden bir kısmının hükümsüz olması, diğerlerinin geçerliliğini etkilemez. Ancak, bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, sözleşmenin tamamı kesin olarak hükümsüz olur.

Sözleşmenin şeklini belirleme özgürlüğü de, içeriğini belirleme özgürlüğünün ayrılmaz bir parçasıdır. Türk Borçlar Kanunu 12’nci maddesine göre; sözleşmelerin geçerliliği, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir şekle bağlı değildir. Kanunda sözleşmeler için bir şekil şartı öngörülmüş ise bu, kural olarak geçerlilik şeklidir. Öngörülen şekle uyulmaksızın kurulan sözleşmeler hüküm doğurmayacaktır.

D. Sonuç

İrade özgürlüğünün borçlar hukukundaki yansıması, şekli sözleşme özgürlüğüdür. Her ne kadar genel anlamda; sözleşme yapıp yapmama, sözleşmenin tarafını, içeriğini, şeklini belirleme özgürlüğünün bulunduğu kabul edilse de, hukuk düzeninin korunması amacıyla bunlara bazı sınırlar konulmaktadır.

Bu sitede paylaşılan çalışmalar yalnızca bilgilendirme amaçlı olup, Türkiye Barolar Birliği'nin ilgili düzenlemeleri uyarınca reklam, teklif, hukuki öneri veya danışmanlık teşkil etmez.

Popüler

Öne Çıkan

Yeni

Toplu İş Sözleşmesinin Yapılması Sürecinde Toplu Görüşmelere Kadar Yaşanan Yasal Prosedür
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
01 Mayıs 2019
YLSY Öğrenim Programı Kapsamında Yurtdışında Lisansüstü Öğrenim Gören Öğrencilerin Karşılaştığı Hukuki Sorunlar
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
03 Mayıs 2019
İş Makinelerinin Mülkiyetinin Tespiti ve Tescili
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
06 Mayıs 2019
Doktorların Kamu Hastanelerinde ve/veya Özel Hastanelerde Çalışma Halleri
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
09 Mayıs 2019
Kamulaştırma Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
11 Mayıs 2019
Trafik Kazaları Sonrasında Karşılaşılan Hukuki Süreç ve Problemler
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
14 Mayıs 2019
Aldatan Eşin Sevgilisinin, Aldatılan Eşe Manevi Tazminat Ödemesi Hakkında
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
16 Mayıs 2019
Karşılıksız Çek Şikayetinde Başvuru Hakkı ve Şirket Yetkilisinin Belirtilmesi
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
19 Mayıs 2019
Konkordato Halinde İşçi Alacaklarının Durumu
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
21 Mayıs 2019
Konkordato Nedir?
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
24 Mayıs 2019
Tahkim Nedir?
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
26 Mayıs 2019
Kişiler Hukukuna İlişkin Davalar
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
29 Mayıs 2019
Kredi Kullanımında Hayat Sigortasının Yapılması Durumu, Vefat Eden Kişinin Kredi Borcuna İlişkin Mirasçıların Karşılaştığı Problemler
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
01 Haziran 2019
Lex Mercatoria And Arbitration
Av. Fatmira MULAJ
03 Haziran 2019
Maçlarda Görev Alan Polis Memurlarının Harcırah Alacağı
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
06 Haziran 2019
Medeni Hukukun Tanımı ve Kapsamı
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
08 Haziran 2019
Milletlerarası Tahkimde Ayrılabilirlik İlkesi
Av. Fatmira MULAJ
11 Haziran 2019
Miras Hukukunda Ortaklığın Giderilmesi Davası (Paylaşma Davası)
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
14 Haziran 2019
Miras Hukukuna İlişkin Dava ve Talepler
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
16 Haziran 2019
Mirastan Mal Kaçırma (Muris Muvazaası) Davası
Av. Dr. Aydın Ebrar GÜNAL
19 Haziran 2019