A. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI (HAGB)

a. Giriş

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), 19/12/2006 tarihinde yürürlüğe giren 5560 sayılı yasa ile 5271 sayılı  Ceza Muhakemesi Kanunu  (CMK) 231’nci maddesinin 5’inci fıkrası ve devamında düzenlenmiştir.

231’nci maddenin 5’inci fıkrasına göre, HAGB, mahkumiyet kararının sanık hakkında bir hukuki sonuç doğurmamasını ifade eder. Hakim, mahkumiyet kararının mahkemece re’sen denetlenecek olan hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin koşulları taşıdığına kanaat ederse, sanığın da onayı alınarak mahkumiyet kararının açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir ve tutanağa geçirilir.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararlarına karşı itiraz edilebilir (7 gün), ancak CMK.’nın 231/10. maddesinde yer alan düşme kararı hükmü haricinde kanun yoluna başvurulamamaktadır.

HAGB kararında hüküm kesinleşmez, hüküm kesinleşmediği için de infaz edilemez ve adli sicile işlenmeyerek kendilerine özgü bir sisteme kaydedilir. 5 yıllık denetim süresi içerisinde (18 yaşından küçükler için 3 yıl, Çocuk Koruma Kanunu m.23) kişinin kasten yeni bir suç işlenmediği iyi halli geçimi durumunda, denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklerine uyarsa açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir.

b. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararının Verilmesi Koşulları

Yetişkinler ve çocuklar için hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı neredeyse aynı koşullara bağlıdır.

• Sanığın önceden kasten bir suçtan mahkumiyeti olmaması,
• Mahkemenin sanık için tekrar suç işlemeyeceğine dair kanaate varması,
• Suç nedeniyle oluşan zararın giderilmesi,
• Hükme varılan cezanın 2 yıl veya daha az süreli hapis ya da adli para cezası olması,
• Sanığın hakkındaki hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına onay vermesi, (Sanığın zararı gidermiş olması, onun hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını kabul ettiği anlamına gelmemektedir.)

c. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Uygulanamayacağı Suçlar

• İki yıl üstü süreli hapis veya adli para cezası
• Anayasa’nın 174.maddesiyle korunan İnkılap Kanunlarında yer alan suçlar (CMK 231/14)
• İcra ve İflas kanununda yer alan suçlar
• İmar kirliliğine neden olma suçu
• Kullanmak için Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Satın almak, Kabul Etmek veya Bulundurmak ya da Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanmak Suçu
• 477 sayılı Disiplin Mahkemeleri Kuruluşu, Yargılama Usulü ve Disiplin Suç ve Cezaları Hakkında Kanun kapsamında disiplin suç ve cezaları
• Disiplin hapsi, Tazyik hapsi gerektiren haller
• Şike ve Teşvik suçları
• 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun Kapsamındaki Suçlar

d. İki Kere HAGB Kararı Verilebilir Mi?

Denetim süresi içerisinde kasten yeni bir suç işlenmesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranılması halinde, mahkeme hükmü açıklar. Suç işleyen sanık hakkında daha önce verilen ceza seçenek yaptırımlara çevrilemez, ertelenemez. Denetim süresinde durmuş olan dava zamanaşımı süresi de kasti suçun işlendiği andan itibaren başlar. (Denetim süresi içerisinde kasten yeni bir suç işlenmesi halinde ilk suç nedeniyle verilen HAGB kararının açıklanabilmesi ikinci suçun mahkumiyetle kesinleşmiş olması gerekir.)

Sanığın 5 yıllık denetim süresi içerisinde (18 yaşından küçükler için 3 yıl) kasten yeni bir suç işlenmediği iyi halli geçimi durumunda bu tarihten sonra işlenen kasıtlı bir suçtan sonra hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin koşulları taşırsa mahkumiyet kararının açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.

CMK m.231/8 değişikliğinin yapıldığı 28.06.2014 tarihe kadar işlenen suçlarda birden fazla kere hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi mümkündü ancak değişiklikle beraber artık 28.06.2014 tarihinden sonra işlenen suçlarda birden fazla kere hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemeyecektir.

B. HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ

a. Giriş

Hapis Cezasının Ertelenmesi, Türk Ceza Kanunu (TCK) 51’inci maddede düzenlenen bir karar türü olan erteleme, hükümlüye verilen cezanın infazının belli bir süre geriye bırakılması ve bu süre içerisinde yükümlülüklere uygun ve iyi halli geçirilmesi durumunda cezanın infaz edilmiş sayılmasıdır.

Erteleme kararı verilmesiyle bir yıldan az, üç yıldan fazla olmayan ve ayrıca mahkum olunan ceza süresinden de az olamayacak şekilde bir denetim süresi belirlenir ve bu sürenin sonuna kadar hapis cezasının infazı ertelenir. Hapis cezasının dışındaki yaptırımlar ertelenemez.

b. Koşulları

• Kişi iki yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkum edilmiş olmalı, (18 yaş altı ve 65 yaş üstü 3 yıl)
• Önceden kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan daha fazla hapis cezasına mahkum olmamalı,
• Sanığın yargılama sırasında tekrar suç işlemeyeceğine dair mahkemenin bir kanaatinin oluşması,
• Suç nedeniyle oluşan zarardan dolayı kamu kurumunun veya mağdurun zararının karşılanması şartı da gündeme gelebilmektedir.

c. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması ve Hapis Cezasının Ertelenmesi Arasındaki Farklar

1. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması için 5 yıl, ceza ertelenmesi için ise 1-3 yılık süreler öngörülmüştür.
2. Hükmün açıklanmasının geriye bırakılmasıyla kurulan hüküm, sanık açısından bir hukuki sonuç doğurmaz (m.231/5), adli sicile işlenmez ve m.231/13 hükmü gereği kendilerine özgü bir sisteme kaydedilir. Denetim süresinin iyi halli geçirilmesi durumunda ise tüm sonuçlar ortadan kalkar. (Müsadere, Yargılama Giderleri hariç). Ceza ertelemede ise, sanık hakkında bir mahkumiyet hükmü vardır ve sanığın adli siciline işler.
3. HAGB kararı, tek tip cezanın öngörüldüğü veya hapis ile adli para cezalarının seçimlik ceza olarak düzenlendiği hallerde uygulanabilir, cezanın ertelenmesi ise, hapis cezaları için verilebilir.
4. HAGB kararında, kişi daha önceden kasıtlı bir suçtan mahkum olmamalıdır. Ceza ertelenmesinde ise, kişinin daha önceden kasıtlı bir suç nedeniyle 3 aydan fazla bir süre hapis cezasına mahkum edilmemesi şartı bulunmaktadır.
5. HAGB kararı verilebilmesi için sanığın onayına gerekmektedir. Ancak ceza ertelemesinde şartların varlığı halinde mahkeme re’sen erteleme kararı verebilmektedir.