Kişisel verilerin korunmasındaki temel amaç, kişilerin özel yaşamının gizliliğinin güvence altına alınmasını sağlamak ve kamu ile özel sektör tarafından tutulan kayıtların işlenirken belirli önlemler alarak bireyi korumaktır. Kişisel verilerin dijital ortamda fazlasıyla yer aldığı günümüzde ise, unutulma hakkı kavramı gündeme gelmektedir.

Unutulma hakkı; bireylere ait olup dijital ortamda yer alan, belirli gerekçelere dayanarak artık ulaşılmaması istenen kişisel içeriklerin geri getirilemeyecek biçimde ortadan kaldırılmasını talep hakkıdır. Bahsi geçen kişisel içerik; sesli, yazılı ya da görüntülü olabilir.

A. Unutulma Hakkına İlişkin Yasal Düzenlemeler ve Verilen İlk Somut Karar

Avrupa’da kişisel verilerin korunması için yasal çalışmalar daha öncesine dayansa da, atılan ilk somut adımın Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın 13.05.2014 tarihli kararı olduğu söylenebilir. Buna göre; bireyin ismine dayalı olarak üçüncü kişiler tarafından internet ortamında yasal olarak işlenmiş ve yayınlanmış kişisel veriler, “geçersiz, eksik, tamamen ilgisiz veya sonradan ilgisiz hale gelmiş” ise işlenmesi amacını aşan ve arama motorları tarafından internet ortamına yüklenen söz konusu kişisel verilerin ve buna ilişkin sonuç listesinde yer alan bilgilerin silinmesi gerekmektedir.

Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü’nün 17.maddesi, unutulma hakkı (silme hakkı)nın açıkça düzenlendiği ve referans alınabilecek bir düzenleme olarak karşımıza çıkmaktadır.

B. Unutulma Hakkından Yararlanmak İçin Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü Uyarınca Ön Görülen Koşullar

Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü’nün 17 maddesine göre, unutulma hakkının kullanılabilmesi için;

• kişisel verilerin toplanma veya işlenme amaçlarıyla ilişkili olarak artık gerekli olmaması,
• veri sahibinin spesifik amaç/amaçlara yönelik olarak kişisel verilerinin işlenmesine verdiği açık rızanın geri çekilmiş olması ve işleme faaliyetine ilişkin başka bir yasal gerekçe bulunmaması,
• veri sahibinin işleme faaliyetine itirazda bulunması ve işleme faaliyetine yönelik ağır basan meşru bir gerekçe bulunmaması,
• kişisel verilerin yasa dışı biçimde işlenmiş olması,
• kontrolörün tabi olduğu Birlik veya üye devlet hukukundaki bir yasal yükümlülüğe uygunluk sağlanması amacı ile kişisel verilerin silinmesinin zorunlu olması,
• Çocuğun bilgi toplumu hizmetlerine ilişkin rızası açısından geçerli koşulların sağlanmamış ya da ortadan kalkmış olması,

şartlarından birinin sağlanması gerekmektedir.

Bu halde veri sahibinin kendisi ile ilgili kişisel verilerin herhangi bir gecikmeye mahal verilmeksizin silinmesini, kontrolörden talep etme hakkı bulunur. Koşulları sağlayan veri sahibinin talebi üzerine ise, kontrolörün söz konusu kişisel verilere yönelik her türlü bağlantı veya bu verilerin her türlü nüshası ya da çoğaltmasının herhangi bir gecikmeye mahal vermeksizin silme yükümlülüğü bulunur.

C. Türk Hukuku’nda Unutulma Hakkına İlişkin Düzenlemeler

Unutulma hakkı, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nda ya da bir başka mevzuatta açıkça düzenlenen bir kavram değildir. Ancak gerek Yargıtay’a gerekse Anayasa Mahkemesi’ne bu yönde yapılan başvurularda unutulma hakkının korunmasına ilişkin uygulamalar mevcuttur:

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 17.6.2015 tarihli kararında, doğrudan "unutulma hakkı" terimi kullanılarak, Avrupa Adalet Divanı'nın kararına atıfta bulunulmuş ve unutulma hakkını; “Üstün bir kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olumsuz olayların bir süre sonra unutulmasını, başkalarının bilmesini istemediği kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasının önlemesini isteme hakkı olarak ifade edilebilir.” şeklinde tanımlamıştır. Yine aynı kararda; davacının isminin rumuzlanmadan kitapta yer almasının unutulma hakkını ve bunun neticesinde özel hayatın gizliliğini ihlal ettiğine kanaat getirilmiştir.

Anayasa Mahkemesi’nin 15/3/2018 tarihli ve 2014/19685 sayılı kararına göre ise;

“Unutulma hakkı Anayasa'mızda açıkça düzenlenmemiş olmakla birlikte Anayasa'nın ‘Devletin temel amaç ve ödevleri’ başlığı altında düzenlenen 5. maddesinde ‘insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak’ ifadesi ile devlete pozitif bir yükümlülük yüklenmiştir. Bu yükümlülük bağlamında Anayasa'nın 17. maddesinde düzenlenen kişinin manevi bütünlüğü bağlamında şeref ve itibarının korunması hakkı ve Anayasa'nın 20. maddesinin üçüncü fıkrasında güvence altına alınan kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı ile birlikte düşünüldüğünde, devletin bireye geçmişte yaşadıklarının başkaları tarafından öğrenilmesi engellenerek "yeni bir sayfa açma" olanağı verme hususunda bir sorumluluğu olduğu açıktır. Özellikle kişisel verilerin korunması hakkı kapsamında kişisel verilerin silinmesini talep edebilme hakkı, kişilerin geçmişlerinde yaşadıkları olumsuzlukların unutulmasına imkan tanımayı kapsamaktadır. Dolayısıyla Anayasa'da açıkça düzenlenmeyen unutulma hakkı, internet vasıtasıyla ulaşılması kolay olan ve dijital hafızada bulunan haberlere erişimin engellenmesi için Anayasa'nın 5., 17. ve 20. maddelerinin doğal bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Diğer taraftan unutulma hakkının kabul edilmemesi, internet vasıtasıyla kolayca ulaşılabilir ve uzun süre muhafaza edilebilir kişisel veriler nedeniyle başkaları tarafından kişiler hakkında ön yargı oluşturabilmesi nedeniyle manevi varlığının geliştirilmesi için gerekli onurlu bir yaşam sürdürmesine ve manevi bağımsızlığına müdahaleyi sürekli kılmaktadır.”

D. Temel İnsan Hakları Bakımından Unutulma Hakkı

Unutulma hakkının, temel insan haklarından özel hayatın gizliliği ve insan onurunun korunması bakımından önemli bir yeri olduğu ortadadır ancak, haberleşme ve ifade özgürlüğü bakımından belirli durumlarda sakıncaları bulunduğu yönünde tartışmalar mevcuttur. Bu nedenle, temel haklar korunurken kurulacak denge oldukça önemlidir.

KAYNAKÇA

• eur-lex.europa.eu
• Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü* Anayasa Mahkemesi’nin 15/3/2018 Tarihli ve 2014/19685 Sayılı Kararı
• Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun E. 2014/4-56 E., 2015/1679 K., 17.06.2015 T.Kararı