A. DİSİPLİN CEZALARI TÜRLERİ

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu m. 125’e göre disiplin cezaları uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve devlet memurluğundan çıkarmadır. Bu cezalar 657 sayılı Kanun kapsamında olan personel için geçerli olup, ayrıca kendi özel mevzuatında disiplin suç ve cezaları düzenlenmiş olan personel kendi mevzuatına tâbidir. Bunlara TSK personeli ve Yükseköğretim Kanununa tâbi personel örnek gösterilebilir.

• Uyarma: Memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir. Uyarma cezası gerektiren fiiller m.125/A’da düzenlenmiştir.
• Kınama: Memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir. Kınama cezası gerektiren fiiller m. 125/B’de düzenlenmiştir.
• Aylıktan kesme: Memurun, brüt aylığından 1/30 - 1/8 arasında kesinti yapılmasıdır. Aylıktan kesme cezası gerektiren fiiller m. 125/C’de düzenlenmiştir.
• Kademe ilerlemesinin durdurulması: Fiilin ağırlık derecesine göre memurun, bulunduğu kademede ilerlemesinin 1 - 3 yıl durdurulmasıdır. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası gerektiren fiiller m. 125/D’de düzenlenmiştir.
• Devlet memurluğundan çıkarma: Bir daha Devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarmaktır. Devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren fiiller m. 125/E’de düzenlenmiştir.

B. DİSİPLİN CEZALARI İLKELERİ

• Disiplin cezaları kanunla belirlenmelidir. Kanunla öngörülmeyen disiplin cezası uygulanamaz.
• İşlenen disiplin cezası nedeniyle sadece bir disiplin cezası verilebilir.
• Geçmişe etkili olarak disiplin cezası verilemez.
• Disiplin cezalarının uygulanmasında işlenen fiil ile ceza orantılı olmalıdır.
• Disiplin cezaları gerekçeli olmalıdır.
• Hürriyeti bağlayıcı disiplin cezası verilemez.

C. DİSİPLİN YARGILAMASI USULÜ

1. Disiplin cezası vermeye yetkili makamlar

Uyarma kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri, kademe ilerlemesinin durdurulması kurumun disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra atamaya yetkili amirleri ve devlet memurlarından çıkarma cezası kurumun yüksek disiplin kurulu tarafından verilebilir.

2. Disiplin soruşturmasının açılması

Disiplin suçu işlendiğine dair bilgi, şikâyet veya ihbar üzerine disiplin amirleri tarafından disiplin soruşturması başlatılır.

3. Disiplin soruşturması açılmasında ve disiplin cezası verilmesinde zamanaşımı

Disiplin suçunun işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren; uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında bir ay içinde disiplin soruşturmasına, memurluktan çıkarma cezasında altı ay içinde disiplin kovuşturmasına başlanmadığı takdirde disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar. Disiplin cezasını gerektiren fiil ve hallerin işlendiği tarihten itibaren nihayet iki yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrar. (m. 127)

4. Görevden uzaklaştırma

Görevden uzaklaştırma, Devlet kamu hizmetlerinin gerektirdiği hallerde, görevi başında kalmasında sakınca görülecek Devlet memurları hakkında alınan ihtiyati bir tedbirdir. Görevden uzaklaştırma tedbiri, soruşturmanın herhangi bir safhasında da alınabilir. Görevinden uzaklaştırılan Devlet memurları hakkında görevden uzaklaştırmayı izleyen 10 iş günü içinde soruşturmaya başlanması şarttır. Görevden uzaklaştırılan ve görevi ile ilgili olsun veya olmasın herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınan memurlara bu süre içinde aylıklarının üçte ikisi ödenir.

Görevden uzaklaştırma; bir disiplin kovuşturması icabından olduğu takdirde en çok 3 ay devam edebilir. Bu süre sonunda hakkında bir karar verilmediği takdirde memur görevine başlatılır. Bir ceza kovuşturması icabından olduğu takdirde görevinden uzaklaştırmaya yetkili amir (Müfettişlerin görevinden uzaklaştırdıkları memurlar hakkında atamaya yetkili amir) ilgilinin durumunu her iki ayda bir imceleyerek görevine dönüp dönmemesi hakkında bir karar verir ve ilgiliye de yazı ile tebliğ eder.

Soruşturma veya yargılama sonunda yetkili mercilerce haklarında memurluktan çıkarmadan başka bir disiplin cezası verilenler; yargılamanın men'ine veya beraatine karar verilenler; hükümden evvel haklarındaki kovuşturma genel af ile kaldırılanlar; görevlerine ve memurluklarına ilişkin olsun veya olmasın memurluğa engel olmayacak bir ceza ile hükümlü olup cezası ertelenenler bu kararların kesinleşmesi üzerine haklarındaki görevden uzaklaştırma tedbiri kaldırılır.

5. Disiplin soruşturmasının yapılması

Soruşturma açılmadan disiplin cezası verilemez. Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği m. 28 gereğince soruşturmanın yürütülmesi için soruşturmacı görevlendirilmelidir. Dolayısıyla disiplin amiri soruşturmayı kendisi yürütemez, doğrudan kendisi ceza veremez. Soruşturmacı gerekli delilleri toplar, tanık ifadelerine başvurur ve değerlendirme ve kanaatini bildirir.

6. Savunma

Memura savunma hakkı tanınmadan disiplin cezası verilemez. Savunma, soruşturma sürecinin son aşamasında disiplin amiri tarafından istenir. Memur, yetkili kurulun veya disiplin amirinin yedi günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapar.

7. Disiplin cezası karar

Disiplin amirleri; uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını soruşturmanın tamamlandığı günden itibaren on beş gün içinde vermek zorundadır. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren hâllerde soruşturma dosyası, kararını bildirmek üzere yetkili disiplin kuruluna on beş gün içinde tevdi edilir. Disiplin kurulu, dosyayı aldığı tarihten itibaren otuz gün içinde soruşturma evrakına göre kararını bildirir. Devlet memurluğundan çıkarma cezası için disiplin amirleri tarafından yaptırılan soruşturmaya ait dosya, memurun bağlı bulunduğu kamu idaresinin yüksek disiplin kuruluna tevdiinden itibaren azami altı ay içinde bu kurulca karara bağlanır. Karar ilgiliye tebliğ edilir.

8. Disiplin soruşturması ve ceza soruşturması

Aynı olaydan dolayı memur hakkında ceza mahkemesinde kovuşturmaya başlanmış olması, disiplin kovuşturmasını geciktirmez. Memurun ceza kanununa göre mahkûm olması veya olmaması halleri, ayrıca disiplin cezasının uygulanmasına engel olmaz. Fakat ceza yargılamasında disiplin cezasını gerektirebilecek fiilin işlenmediği veya başka biri tarafından işlendiği ortaya çıkmışsa memur hakkında disiplin cezası uygulanamaz.

D. DİSİPLİN CEZALARINA KARŞI İDARİ BAŞVURU VE İPTAL DAVASI

M. 135’e göre disiplin amirleri tarafından verilen uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarına karşı disiplin kuruluna, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı yüksek disiplin kuruluna itiraz edilebilir. İtirazda süre, kararın ilgiliye tebliği tarihinden itibaren yedi gündür. Süresi içinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları kesinleşir. İtiraz mercileri, itiraz dilekçesi ile karar ve eklerinin kendilerine intikalinden itibaren otuz gün içinde kararlarını vermek zorundadır. İtirazın kabulü hâlinde, disiplin amirleri kararı gözden geçirerek verilen cezayı hafifletebilir veya tamamen kaldırabilirler. Disiplin cezalarına karşı iptal davası yoluna başvurulabilir. Başvuru süresi kararın tebliğinden itibaren 60 gündür.