İstifa ile devlet memurunun kendi isteği ile görevinden ayrılmasıdır. İstifa beyanı yazılı olarak yapılır. Kamu görevine girme gibi kamu görevinden istifa da bir haktır. (657 sayılı Kanun m. 20) İstifa usulüne ilişkin hükümler 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu m. 94 ve devamında düzenlenmiştir.

Bu yazıda genel olarak devlet memurlarının istifa hakkı ve bu kapsamda pandemi (covid-19) sebebiyle Sağlık Bakanlığı tarafından sağlık personeline getirilen istifa yasağı değerlendirilecektir.

İstifa Hakkının Kullanımı

Kural olarak memurun yazılı istifa beyanının kuruma iletilmesi yeterlidir. Kurumun istifayı kabul etmeme yetkisi bulunmamaktadır.

İstifa talebi terditli olarak yapılabilir. Örneğin, memurun görev yerinin değiştirilmesi aksi halde istifasının kabul edilmesi talebinde bulunması halinde, memurun görev yerine değiştirilmeyerek istifası kabul edilebilir.

İstifa talebi belli bir tarihten sonra geçerli olmak üzere yapılabilir. Memur dilekçe tarihinden sonra belli bir tarihten sonra istifasının kabul edilmesini talep edebilir.

Memurun İstifasının Kabulü

657 sayılı Kanun m.94’ün ifade biçiminden istifa beyanının kabule bağlı olduğu şeklinde anlaşılmaya müsaittir. Fakat kabul usulünün nasıl olacağı yönünde herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Hâkim görüşe göre, düzenlemeden maksat memurun istifa beyanı üzerine istifanın karara bağlanmasıdır.

Anayasanın angarya yasağı hükümleri göz önünde bulundurulduğunda istifasını beyan eden memurun istifası reddedilerek çalıştırılmaya devam edilemez.

Memurun İstifaya Zorlanması

Her hukuki işlem gibi istifa talebi de kişinin hür iradesine dayanmalıdır. Memurun baskı altında verdiği istifa dilekçelerine dayanılarak işlem yapılamaz. Özellikle mobbing gibi durumlarda memur bezdirme yoluyla istifaya zorlanabilmektedir. Bu gibi durumlarda geçersiz beyana dayanılarak memuriyete son verilemez.

İstifadan Vazgeçme

İstifa talep eden memurun istifadan vazgeçmesi mümkündür. İstifadan vazgeçme talebi idarenin istifa talebini kabul etmesinden önce yapılmalıdır. İdarece istifa işleminin tamamlanması sonrasında yapılacak işlem açıktan atama niteliğinde olacaktır.

İstifa Eden Memurların Görevden Ayrılması Usulü Ve Süresi

İstifa eden memur hemen görevden ayrılamaz. Çekilmek isteyen memur yerine atanan kimsenin gelmesine veya çekilme işleminin tamamlanmasına kadar görevine devam eder. Memurun bekleme süresi en fazla bir aydır. Bir ayın dolması ile istifa eden memur yerine başka birisi gelmese dahi görevinden ayrılabilir. İdarenin istifa eden memurun bekleme süresince beklemesine gerek olmadığını bildirmesi veya olağanüstü bir sebeple istifa edilmesi halinde bir aylık bekleme süresi uygulanmayacaktır. İstifa eden memur görevini devir ve teslimle yükümlü ise devir teslim sonrasında görevden ayrılır. (m.95)

657 sayılı Kanun m. 96’da görevi bırakmaya ilişkin istisnalar düzenlenmiştir. Bu hükme göre olağanüstü hal, seferberlik ve savaş hallerinde veya genel hayata müessir afetlere uğrayan yerlerdeki devlet memurları yerine atanacaklar gelip işe başlamadıkça görevlerini bırakamazlar.

İstifa Eden Memurların Tekrar Memuriyete Alınması

İstifa eden memur 6 ay süre ile memurluğa alınmaz. İstifa usulüne aykırı olarak görevden ayrılan memurlardan; yerine gelecek memuru beklemeden ayrılanlar ya da en fazla bir ay süreyle beklemeyenler bir yıl, devir teslim yükümlüğüne uymadan görevden ayrılanlar üç yıl, olağanüstü hallerden görevden ayrılanlar ömür boyu devlet memurluğuna alınmazlar. M. 97 hükmünde memurluktan bahsedilmiş olup, aksine düzenleme olmadıkça memurluk dışındaki kamu görevlerine alınmaları mümkündür.

İstifaya İlişkin Hükümlere Göre Pandemi (Covid-19) Sebebiyle İstifa Yasağı

Sağlık Bakanlığı Yönetim Hizmetleri Müdürlüğü’nce 27 Ekim 2020 tarihinde ilgili birimlere gönderilen genelge ile Sağlık Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatında çalışan tüm personelin bu süreçte çekilme talebinin kabul edilmeyeceği bildirilmiştir. Bu konunun dışında genelgede; isteğe bağlı emeklilik taleplerinin kabul edilmeyeceği, yasal mazeret izinleri dışında yıllık izin verilmeyeceği, başka kurumlara geçiş için muvafakat verilmeyeceği ve eşin emekliye ayrılması, öğrenim durumu, alt üst hizmet bölgelerine atama ile karşılıklı yer değiştirme ve engelli durumundan yapılacak atamaların durdurulduğu düzenlenmiştir.

Genelge sadece hekim veya hemşireleri değil tüm Sağlık Bakanlığı personelini kapsamaktadır.

Anayasanın zorla çalıştırma yasağı başlıklı 18’inci maddesinde hiç kimsenin zorla çalıştırılamayacağı ve angaryanın yasak olduğu düzenlenmiştir. Yine Anayasanın 13’ncü maddesi gereğince temel hak ve hürriyetler ancak kanunla sınırlandırılabilir. 657 sayılı Kanun m. 20’de çekilme hakkı memurların hakları arasında sayılmış ve memurların bu kanunda belirtilen esaslara göre memurluktan çekilebilecekleri düzenlenmiştir.

İstifa hakkının sınırlandırılmasına ilişkin 657 sayılı Kanun m. 96 “Olağanüstü hâl, seferberlik savaş hallerinde veya genel hayata müessir afetlere uğrayan yerlerdeki Devlet memurları, çekilme istekleri kabul edilmedikçe veya yerine atanacaklar gelip işe başlamadıkça görevlerini bırakamazlar” hükmünü içermektedir. Bu maddede düzenlenen hallerde istifa eden memur bir aylık bekleme süresi geçse dahi görevinden ayrılamaz.

Maddede belirlenen istisna halleri olağanüstü hal, seferberlik, savaş ve genel hayata müessir afetlere uğrayan yerlerde görev yapma olarak düzenlenmiştir. 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun’un kapsamı m. 1’de düzenlenmiş ve umumi hayata müessir afetlere uğrayan yerler Deprem (Yer sarsıntısı), yangın, su baskını, yer kayması, kaya düşmesi, çığ, tasman ve benzeri afetlerde; yapıları ve kamu tesisleri genel hayata etkili olacak derecede zarar gören veya görmesi muhtemel olan yerler olarak belirlenmiştir.

Buna göre pandemi (Covid-19) süreci 657 sayılı Kanun m. 96’da sayılan hallerin hiçbirinin kapsamına girmediğinden genelge ile sağlık personelinin istifa hakkı sınırlandırılamaz. Dolayısıyla istifa etmek isteyen çalışanların istifa talebinde bulunması, talebinin reddedilmesi halinde ise iptal davası yoluna başvurması mümkündür.