A. Mirasta Denkleştirme

Miras bırakan tarafından, yasal mirasçılara yapılan sağlar arası karşılıksız kazandırmalar denkleştirmeye (iadeye) tabidir. Terekeye iadenin konusu; miras hakkına mahsuben alınmış örneğin miras bırakanın bağış yoluyla, malvarlığından ayırarak yasal mirasçılarına sağlığında verdiği mallardır.

İade yükümü yalnızca mirasçılar arasında mümkündür. Örneğin, murisin, mirasçı olmayan kişilere yaptığı karşılıksız kazandırmalar (bağışlar) iade davasına konu olmaz. Bunlar koşulları varsa, (saklı pay zedelenmişse) tenkis davasına konu olur.

Yasal mirasçıların, miras bırakandan miras paylarına mahsuben aldıkları sağlar arası karşılıksız kazandırmalar denkleştirmenin (iadenin) konusunu oluşturur. Ölüme bağlı tasarruflar (ölümden sonra sonuç doğuracak tasarruflar) denkleştirme konusu olamaz. Mirasta denkleştirmenin yasal koşulları açıkça yasada belirtilmiştir. Bu koşulların birlikte oluşması aranır. Bu koşulları ayrıntılı biçimde ifade etmek önemlidir. Kazandırma, denkleştirmeyi sağlamak amacıyla terekeye geri vermek yükümlülüğüne konu olmaktadır.

B. Mirasta Denkleştirmenin Koşulları

• Kazandırma, yasal mirasçıya yapılmış olmalıdır.

Kimlerin yasal mirasçı olduğu yasada gösterilmiştir. Yasal düzenlemeye göre miras bırakanın yasal mirasçıları; kan hısımları, sağ kalan eş, evlatlık ve devlettir. Yasal mirasçı olmayan bir kimseye miras bırakanın sağlığında verdiği karşılıksız kazandırmalar denkleştirme davasına konu olmaz.

• Kazandırma karşılıksız yapılmış olmalıdır.

Yasal mirasçıya sağlığında miras bırakan tarafından yapılmış kazandırmaların “karşılıksız” olması gerekir. Aksi durumda, yani kazandırmanın karşılık alınarak yapıldığının saptanmış olmasında iade (denkleştirme) hükmü söz konusu olmaz. Miras bırakanın malvarlığında oluşan eksilme kadar kendisine kazandırma yapılan mirasçının malvarlığında artış olmaktadır. Bir malvarlığı diğeri aleyhinde çoğalmış ise kazandırıcı muamele var demektir.

• Kazandırma miras bırakanın sağlığında yapılmalıdır.

Yasal mirasçıya yapılan karşılıksız kazandırma miras bırakanın sağlığında yapılmış olmalıdır. Miras bırakanın yaptığı ölüme bağlı tasarruflar geri vermeye (denkleştirmeye) tabi değildir. Tasarrufla saklı paya saldırı olduğu takdirde, tenkise tabi olurlar.

• Kazandırma yasal mirasçıya doğrudan miras bırakan tarafından yapılmış olmalıdır.

Örneğin, miras bırakanın karşılıksız kazandırdığı (bağış yaptığı) kişi, kazandırma konusu malı bir başkasına bağışlamış olabilir. Üçüncü kişinin hakimiyeti altındaki malın terekeye iade edilmesi şeklinde bu kişiye karşı dava açılamaz.

C. Yargıtay Kararı

“Dava, mirasta iade istemine ilişkindir. İadenin kastedilmediğinin kabulü için, belli bir şekilde beyana lüzum yoktur. Bu husus, her türlü delille kanıtlanabilir. Toplanan delillerde; dava konusu 1528, 1529, 1498 parsel sayılı taşınmazların 2.8.1976 tarihinde muris B.B. tarafından bedelsiz ve kayıtsız şartsız olarak davalı İbrahim’e hibe edildiği, dinlenen tanık ifadelerinden de bu durumun doğrulandığı, murisin terekeye iade kastının bulunmadığı anlaşılmaktadır. Murisin tahakkuk eden bu kastı karşısında, TMK 669.maddesi şartlarının oluşmadığı ve davanın reddi gerektiği düşünülmeden, yazılı şekilde hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir.” (YD. 2.HD. 21.02.2013 – 2285/4457)