Tenkis davası, miras bırakanın saklı payları zedeleyen ölüme bağlı veya sağlar arası kazandırmaların yasal sınıra çekilmesini amaçlayan, öncesine etkili yenilik doğurucu türden davalardandır. Tenkis davaları, yenilik doğuran nitelikte davalar olup, mirasın açıldığı güne kadar geriye doğru etkilidir.

Sağlar arası veya ölüme bağlı bir tasarruf ile saklı pay sahibi mirasçının saklı payına muris tarafından el atıldığı takdirde, yapılan bu tasarruf tenkis davası yoluyla saklı paylı mirasçının saklı payı sağlanıncaya kadar indirime tabi tutulacaktır.

Tenkise ilişkin talep ve dava hakkı, tıpkı alacak davalarında oluğu gibi şahsi niteliklidir. Bu nedenle ancak temlikten yararlanan kişiye karşı ileri sürülebilir. Ne var ki, muristen sağlar arası bir kazandırma elde eden kişi, ileride tenkis isteminden kurtulmak için aldığı kazandırmayı, durumu bilen üçüncü kişiye devretmişse, bu durumda tenkis davası iyi niyetli olmayan bu üçüncü kişilere karşı açılabilecektir.

Tenkis davası ile miras bırakanın yaptığı tasarrufların iptali değil, değiştirilmesi, tasarrufların tasarruf edilebilir kısma çekilmesi amaçlanmıştır. Tenkis, davacının saklı payı tamamlanıncaya kadar; önce ölüme bağlı olarak yapılmış tasarruflardan yapılır.Bu yeterli olmazsa sonra en yeni tarihli olandan başlayarak, en eskisine doğru geriye gidilerek ölüme bağlı olmayan kazandırmalar üzerinde yapılır.

Bağışlar, saklı paylı mirasçının saklı payını aşan kısmı üzerinden, saklı paylı olmayan kişiler yararına yapılan bağışlar ise, bağışların tümü üzerinden orantılı şekilde tenkis indirimine tabi tutulacaktır.

Kendisine tenkise tabi bir kazandırma yapılan kimse “iyi niyetli” ise, yalnızca mirasın geçmesi anında kazandırmadan elinde kalanı geri vermekle yükümlüdür; aksi durumda iyi niyetli olmayan zilyedin geri verme borcuna ilişkin hükümlere göre sorumlu olur.

Bazı haklar üzerinde miras bırakanın ölüme bağlı tasarrufu söz konusu olmayabilir. Örneğin “dul ve yetim aylığı” bu haklardan sayılır ve miras bırakan bunlar üzerinde ölüme bağlı tasarrufta bulunamaz. (3.H.D. 01.10.2009-12759/14554)

Borçlu mirasçının alacaklısının tenkis davası açmak hakkı bazı koşullara bağlanmıştır.

• Kural olarak tenkis davası açmak hakkı, saklı pay sahibi mirasçılarındır. Ancak şartları gerçekleştiğinde onların alacaklılarına da ayrık olarak tenkis davası açma imkanı sağlanmıştır.
• Alacaklıların tenkis davası açabilmeleri için, saklı pay sahibindeki alacaklarını tahsil etme imkanı bulunmadığını gösteren bir aciz belgesi almış olmaları; ihtara rağmen saklı pay sahibinin tenkis davası açmamış bulunmaları gerekir.(2 H.D. 8.2.1974-649-746)
• Mirasçılıktan çıkarılan kimse, mirastan pay alamayacağı gibi tenkis davası da açamaz. Ancak çıkarmanın iptali davasında, şartların oluşması durumunda davaya tenkis davası imiş gibi devam edileceği hususu HGK 1.4.1990-2/130-239 s. kararında vurgulanmıştır.